7. ONDERNEMINGEN, WERKGELEGENHEID, OMZET

• Volgens cijfers van Eurostat zijn er 5.606 binnenvaartondernemingen die in totaal 23.170 mensen te werk stellen. Deze cijfers hebben betrekking op het geografische gebied van de EU, met inbegrip van Bosnië-Herzegovina, Servië en Zwitserland. De ondernemingen in het Rijnstroomgebied (Nederland, Frankrijk, Duitsland, België en Zwitserland) zijn goed voor 87% van het totale aantal ondernemingen en 75% van het totale aantal werknemers.
• In het geografische gebied zoals hierboven gedefinieerd, zijn er 4211 binnenvaartondernemingen in de passagiersvaart, waar in totaal 21.023 mensen werken. De werkgelegenheid in de sector van het passagiersvervoer is in 2020 met 9% gedaald in vergelijking met 2019 als gevolg van de coronacrisis. Dit staat in tegenstelling tot het binnenvaartvrachtvervoer, waar de werkgelegenheid in 2020 met 3,6% steeg ten opzichte van 2019.
• De werkgelegenheidscijfers en het aantal ondernemingen zijn in het segment van het vrachtvervoer weliswaar iets hoger dan in de passagiersvaart, maar de omzetcijfers in het vrachtvervoer zijn vele malen hoger dan die in de passagiersvaart. Voor de Rijnoeverstaten ligt het netto-omzetcijfer in het vrachtvervoer bij circa 5,5 miljard euro (2020), vergeleken met naar schatting 1,3 miljard euro voor het binnenvaartsegment van de passagiersvaart (2020).

AFBEELDING 1: ONTWIKKELING VAN DE WERKGELEGENHEID IN HET GOEDEREN- EN PASSAGIERSVERVOER IN DE BINNENVAARTSECTOR IN EUROPA (AANTAL PERSONEN)


Bron: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2]

ONDERNEMINGEN EN WERKGELEGENHEID IN HET GOEDERENVERVOER

• Volgens de meest recente cijfers van Eurostat zijn er 5.606 binnenvaartondernemingen in het goederenvervoer actief in Europa (EU plus Bosnië-Herzegovina, Servië en Zwitserland). Zo’n 87% hiervan (4.891 ondernemingen) staat geregistreerd in Rijnoeverstaten (Nederland, Duitsland, België, Frankrijk en Zwitserland). Alleen al in Nederland zijn dat 3.303 binnenvaartondernemingen in het goederenvervoer, oftewel 59% van het totale aantal in Europa en 68% van het totale aantal in de Rijnoeverstaten.
• In het Donaubekken zijn vrachtondernemingen gemiddeld groter, met meer werknemers dan in West-Europa.⁵¹ Dit verklaart het relatief kleine aantal ondernemingen in Donaulanden (212), die slechts 4% van alle Europese binnenvaartondernemingen in het goederenvervoer vertegenwoordigen.

 

AFBEELDING 2: AANTAL BINNENVAARTONDERNEMINGEN IN HET GOEDERENVERVOER IN EUROPA *


Bronnen: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2] en federale dienst voor de Statistiek (Zwitserland)
* De gegevens hebben betrekking op 2019.
 
• Het aantal werkzame personen in het goederenvervoer bestaat uit zelfstandigen, meehelpende gezinsleden en werknemers. In 2020 bedroeg het totale aantal hiervan 23.170.⁵² De Rijnoeverstaten waren goed voor 75%, Donaulanden voor 15% en ondernemingen buiten het Rijn- en Donaustroomgebied voor 10%.

 

AFBEELDING 3: AANTAL WERKZAME PERSONEN IN HET GOEDERENVERVOER IN DE BINNENVAART IN EUROPA #


Bron: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2]
# De gegevens hebben betrekking op 2020, behalve voor de landen met een *, waarvoor deze voor 2019 gelden.
Ter informatie: de cijfers afkomstig van nationale werkgelegenheidsinstanties of andere nationale instanties kunnen afwijken van die van Eurostat, door de verschillende statistische arbeidsmarktconcepten. Voor vergelijkingen tussen landen geniet Eurostat de voorkeur als bron, aangezien deze gegevens geharmoniseerd zijn voor alle landen en dus vergelijkbaar zijn.

ONDERNEMINGEN EN WERKGELEGENHEID IN DE PASSAGIERSVAART

• Passagiersvaartondernemingen in Europa (4.211 ondernemingen in totaal) zijn actief in drie verschillende segmenten: riviercruises, dagexcursies op rivieren, kanalen en meren, veerponten voor het vervoer van forenzen en toeristen. De NACE-sector H50.30 met de titel ‘Binnenvaart, personenvervoer’ vormt de grondslag van de beschikbare gegevens van Eurostat en omvat alle bovengenoemde activiteiten.
• Deze grote reikwijdte van NACE-sector H50.30 is ook de reden waarom Italië bovenaan staat voor wat betreft het aantal passagiersvaartondernemingen in de binnenvaart. Italië telt vele meren in het noorden van het land, waar veel dagexcursies plaatsvinden. De talloze gondels en boten in Venetië spelen eveneens een belangrijke rol. Het personenvervoer op rivieren als de Po is echter niet erg omvangrijk als gevolg van de vele ondiepe gedeelten in de rivier. Nederlandse ondernemingen nemen de tweede plek in. Het aantal Nederlandse ondernemingen is hoog door de vele kleine dagtochtschepen en veerpontondernemingen in Nederland.

 

AFBEELDING 4: AANTAL BINNENVAARTONDERNEMINGEN IN HET PASSGIERSVERVOER IN EUROPA *


Bronnen: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2] en federale dienst voor de statistiek (CH)
* De gegevens betreffen 2019.
 
• Het totale aantal personen dat werkzaam is in binnenvaartondernemingen in de passagiersvaart in Europa kwam in 2020 neer op 21.023 en was dus lager dan het werkgelegenheidsniveau in het goederenvervoer. In voorgaande jaren was dit andersom. De verklaring voor deze verandering is de Covid-crisis, waardoor de passagiersvaart sterk kromp en zo ook de werkgelegenheid in deze sector. In 2020 lag de werkgelegenheid 9% lager (veranderingspercentage op jaarbasis ten opzichte van 2019), gebaseerd op Eurostat-gegevens.

 

AFBEELDING 5: AANTAL WERKZAME PERSONEN IN DE PASSAGIERSVAART IN EUROPA #


Bron: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2]
# De gegevens betreffen 2020, behalve voor de landen met een * (2019) en ** (2018).
 
• Ongeveer 63% van alle werkzame personen in de passagiersvaart in de EU werkt in Rijnoeverstaten. In de Donaulanden werkt 9% en alle overige Europese regio’s zijn samen goed voor een aandeel van 28%.

 

OMZET

OMZET IN HET GOEDERENVERVOER IN DE BINNENVAART

 

• Binnenvaartondernemingen in het goederenvervoer in de EU (plus Zwitserland) behaalden in 2020 een omzet van ongeveer 6,057 miljard euro.
• De binnenvaartondernemingen in de Rijnoeverstaten waren goed voor 5,502 miljard euro. Deze cijfers zijn voor 2020 behalve voor Frankrijk (2018) en Nederland (2019).

 

TABEL 1: NETTO-OMZET IN HET GOEDERENVERVOER IN DE RIJNOEVERSTATEN *

	Netto-omzet in miljoen euro
Nederlandse bedrijven	3314
Duitse bedrijven	1525
Franse bedrijven	397
Belgische bedrijven	135
Zwitserse bedrijven	131
Rijnoeverstaten	5502


Bronnen: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2], Centraal Bureau voor de Statistiek (NL)
* Alle waarden betreffen 2020, behalve voor Franse (2018) en Nederlandse bedrijven (2019). De waarde voor Nederland is een schatting op basis van informatie van het CBS dat 92% van de totale omzet in de binnenvaart voor rekening komt van het goederenvervoer.
 
• De omzet die in 2020 in Donaulanden door binnenvaartondernemingen in het goederenvervoer werd behaald, bedroeg 398 miljoen euro.

 

TABEL 2: NETTO-OMZET IN HET GOEDERENVERVOER IN DONAULANDEN IN 2020

	Netto-omzet in miljoen euro
Servische bedrijven	109
Roemeense bedrijven	107
Slowaakse bedrijven	80
Hongaarse bedrijven	47
Bulgaarse bedrijven	29
Oostenrijkse bedrijven	23
Kroatische bedrijven	3
Donaulanden	398


Bron: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2]
 
• De omzet van binnenvaartondernemingen in het goederenvervoer die in Europese regio’s buiten het Rijn- en Donaustroomgebied geregistreerd staan, bedroeg 157 miljoen euro in 2020.

 

OMZET IN DE PASSAGIERSVAART

 

• Voor binnenvaartondernemingen in de passagiersvaart in de EU (plus Zwitserland) kan de totale omzet niet worden aangegeven, omdat veel gegevens ontbreken in de Eurostat SBS-database.
• Voor de Rijnoeverstaten waren cijfers deels beschikbaar en zijn ze deels geschat en wijzen ze op ongeveer 1,217 miljard euro netto-omzet in 2020.

 

TABEL 3: NETTO-OMZET IN DE PASSAGIERSVAART IN DE RIJNOEVERSTATEN IN 2020 *

	Netto-omzet in miljoen euro
Zwitserse bedrijven	521
Duitse bedrijven	301
Nederlandse bedrijven **	288
Franse bedrijven #	87
Belgische bedrijven	20
Rijnoeverstaten	1217


Bronnen: Eurostat [sbs_na_1a_se_r2], Centraal Bureau voor de Statistiek (NL)
* Alle waarden zijn voor 2020, behalve voor Nederlandse bedrijven (2019).
** De waarde voor Nederlandse bedrijven is een schatting op basis van informatie van het CBS dat 8% van de totale omzet in de binnenvaart voor rekening komt van de passagiersvaart.
^# De waarde voor Franse bedrijven is een schatting op basis van de vermindering in de INSEE-index van de omzet in 2020 vergeleken met 2018 voor Frankrijk (https://www.insee.fr/fr/statistiques/serie/010543475#Tableau).
 
• Voor ondernemingen in de Donaulanden laten de omzetgegevens voor 2020 de volgende cijfers zien: Oostenrijk (49 miljoen euro), Roemenië (8 miljoen euro), Servië (2 miljoen euro), Slowakije (1 miljoen euro), Kroatië (0,4 miljoen euro). Vanwege ontbrekende gegevens in de Eurostat-database voor Bulgarije en Hongarije kan geen overzicht in een tabel worden gegeven.
• De lagere omzetcijfers voor ondernemingen in het Donaubekken hebben twee belangrijke oorzaken. Ten eerste moet rekening worden gehouden met het lagere loonniveau in deze landen. Volgens de SBS-database van Eurostat behoren Roemenië, Servië en Kroatië tot de vier landen met de laagste gemiddelde loonkosten per werknemer per jaar in de Europese binnenvaart (het vierde land is Bulgarije, waarvoor de omzetcijfers ontbreken). Lagere lonen leiden tot lagere totale bedrijfskosten, vooral in de passagiersvaart, die tamelijk arbeidsintensief is. Lagere kosten impliceren dan weer lagere prijsniveaus en dus ook lagere omzetcijfers.
• Een tweede mogelijke verklaring is de lagere algehele activiteit van ondernemingen in het Donaubekken in de passagiersvaart. Riviercruises bijvoorbeeld, worden overwegend georganiseerd door bedrijven uit West-Europa, die ook op de Donau actief zijn.
• Twee landen in Europa buiten het Rijn- en Donaustroomgebied met een aanzienlijk omzetniveau zijn Italië (302 miljoen euro in 2020) en Zweden (98 miljoen euro in 2020). Samen met Portugal (19 miljoen euro in 2020) en Spanje (13 miljoen euro in 2020) waren zij goed voor een aandeel van 23% van de totale omzet in de passagiersvaart in Europa in 2020.

FAILLISSEMENTEN

• Er zijn geen gegevens over faillissementen in de binnenvaart beschikbaar bij Eurostat. Deze zijn alleen beschikbaar voor Nederland bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

 

AFBEELDING 6: AANTAL FAILLISSEMENTEN IN DE BINNENVAART IN NEDERLAND


Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (NL)
 
• Uit de gegevens blijkt dat het aantal faillissementen in de passagiersvaart in 2020 slechts licht is toegenomen. Op ondernemingen in het goederenvervoer lijkt de Covid-crisis helemaal geen effect te hebben gehad.
• Een reden voor dit resultaat zijn wellicht de steunprogramma’s die overheden in 2020 invoerden. In Nederland hadden zelfstandige ondernemers recht op inkomensondersteuning en bestond er daarnaast een krediet voor werkkapitaal waarvan de rente onder het marktniveau lag.⁵³
• Naast overheden hielpen ook banken om de binnenvaartsector financieel draaiende te houden. Het uitstel van kredietaflossingen voor binnenvaartondernemingen die in principe ‘financieel gezond’ waren maar door Covid in moeilijk vaarwater terechtkwamen, was een van de maatregelen die verschillende banken in Nederland begin 2020 troffen.⁵⁴