• In 2020 had het Europese riviercruiseseizoen te kampen met de Covid-pandemie, die ernstige consequenties had voor het hele segment van de riviercruises, niet alleen aan de vraagkant maar ook aan de kant van de vloot en het aanbod.
• Ondanks de crisis is het aantal riviercruiseschepen in Europa gegroeid tot 397, met negentien nieuwgebouwde schepen (hetzelfde aantal nieuwe schepen als in 2019). In de komende jaren wordt echter verwacht dat de nieuwbouwtrend zal afvlakken, hetgeen ook de scheepswerven te merken zullen krijgen.
• Als rechtstreeks gevolg van de pandemie is het aantal reizen van cruiseschepen op de Donau met 91% gedaald, op de Rijn met 82% en met 70% op de Moezel.
• Het aantal passagiers op dagtochtschepen in Europa toont eenzelfde beeld van een drastische daling. In Straatsburg werd in 2020 een afname van 79% vastgesteld.
RIVIERCRUISEVLOOT28
- Het seizoen 2020 voor de riviercruises werd gekenmerkt door de Covid-pandemie, die de riviercruisebranche zwaar trof, en dan niet alleen wat de vraag betreft, maar ook voor de hele toeleveringskant. Veel schepen werden voor een heel jaar “stilgelegd”. Sommige operators hebben zelfs hun oudste en minst rendabele schepen verkocht. In de hoop dat het seizoen in 2021 beter zou worden, werd toch in 2020 vastgehouden aan de opdrachten voor de nieuwbouw van schepen. In de komende jaren wordt echter een afnemende tendens verwacht in de bouw van nieuwe cruiseschepen, hetgeen ook de scheepswerven zal treffen.
- In 2020 bleef de vloot riviercruiseschepen het grootst in het EU-gebied, gevolgd door de Nijl en andere Afrikaanse rivieren. De Europese vloot is sinds 2005 ononderbroken in omvang toegenomen. In bijna twintig jaar groeide de vloot met 150%, met een recordcijfer tussen 2013 en 2015 (toen Viking River Cruises sterk investeerde in nieuwe riviercruiseschepen). Tot op heden zijn het vooral Amerikaanse en Europese passagiers die de groei van de Europese vloot aanjagen, terwijl het aantal Chinese gasten ook voor de Coronacrisis een sterke toename liet zien.29
- Kijkt men naar het aantal schepen, dan is de actieve vloot riviercruiseschepen in Europa goed voor meer dan 40% van de vloot die wereldwijd actief is in het segment van de riviercruises.30 De vloot voor riviercruises in het EU-gebied is vooral geconcentreerd rond de waterwegen in Midden-Europa,31 waar het aandeel bijna 75% bedraagt van de totale vloot van riviercruiseschepen in de EU als men uitgaat van het aantal schepen.
- In 2020 lag het aantal riviercruiseschepen in Europa bij 397. Samen komt dat neer op 57.940 bedden (vergeleken met 378 actieve schepen in 2019 met 54.814 bedden).
AFBEELDING 1: AANTAL RIVIERCRUISESCHEPEN IN DE EU PER VAARGEBIED (2004-2021)*
Bron: Hader, A. (maart 2021), The River Cruise Fleet
* 2021: op basis van de orderportefeuille in maart 2021
- In het seizoen 2020 werd de bouw van negentien nieuwe schepen in opdracht gegeven, net als in 2019. Eén ouder schip (gebouwd in 1955) werd volledig uit de vaart gehaald, aangezien het geen dienst meer deed. Van deze negentien nieuwe schepen, zijn er twaalf bijgekomen bij de vloot die op de waterwegen in Midden-Europa vaart, één ging naar de Donau, twee naar de Douro en vier worden op de Seine ingezet. Zeven van deze nieuwe schepen zijn actief op de Duitssprekende riviercruisemarkt, waardoor dit aantal in vergelijking met eerdere jaren toegenomen is.
- Alle schepen die gepland stonden voor 2020 waren al klaar of vergevorderd toen in maart 2020 de Covid-19-pandemie toesloeg. Sommige schepen werden volgens plan opgeleverd, andere met vertraging. In dezelfde periode stonden al verschillende schepen op stapel met een oplevering in 2021. Het is moeilijk om een precies cijfer te geven voor het aantal annuleringen in 2021. Wel kan worden vastgesteld dat in sommige gevallen de datum van oplevering werd uitgesteld en dat het aantal contracten dat ondertekend werd voor de nieuwbouw van schepen sinds 2020 zeer klein is.
- Elf nieuwe schepen zullen in 2021 op de markt komen en zij zullen naar verwachting in de volgende gebieden gaan varen: acht op de waterwegen in Midden-Europa, twee op de Donau en één op de Rhône. In 2021 zal er ook nog een schip terugkeren naar de markt na een omvangrijke verbouwing en twee schepen worden uit de vaart genomen, omdat zij niet meer ingezet zullen worden.
- De dalende trend in de nieuwbouw zal zich vermoedelijk in 2022 voortzetten, omdat er nu slechts één te bouwen schip in opdracht gegeven is, en één of twee schepen waarvan de bouw werd uitgesteld. Dit is een rechtstreeks gevolg van de Covid-19-pandemie. Het is bovendien zeer onwaarschijnlijk dat een overzeese reisoperator in de nabije toekomst nieuwe capaciteiten zal bestellen. De meeste ondernemingen hebben weliswaar in het eerste Covid-seizoen het hoofd boven water weten te houden, maar in 2021 zal het voor veel operators erop of eronder zijn. De orderportefeuille van de meeste scheepswerven die cruiseschepen bouwen, is voor de nabije toekomst nog leeg.
AFBEELDING 2: NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN VOOR DE EUROPESE MARKT 2004-2022 (AANTAL CRUISESCHEPEN)*
Bron: Hader, A. (maart 2021), The River Cruise Fleet
* 2021 en 2022: op basis van de orderportefeuille in maart 2021
- De negentien nieuwe schepen die in 2020 werden opgeleverd, zijn goed voor 3155 bedden extra (in vergelijking met 3131 bedden in 2019) in de Europese riviercruisemarkt. Dit komt overeen met een netto toename van de capaciteit met 5,6%. In 2021 zal de extra capaciteit van de elf nieuwe schepen die op de markt komen naar verwachting tegen de tweeduizend bedden zijn.
- Het gemiddelde aantal bedden in 2020 van de nieuwe riviercruiseschepen was 166. Het aantal neemt toe, na een daling tussen 2014 en 2018. In 2019 kwamen er zeven grote cruiseschepen op de markt die plaats bieden aan betrekkelijk veel passagiers (190 bedden). In 2020 waren dat er nog eens drie. Verwacht wordt dat er vier cruiseschepen van deze omvang in 2021 in bedrijf genomen zullen worden.
AFBEELDING 3: NIEUWE CAPACITEITEN IN DE CRUISEVAART IN 2019, 2020 EN 2021 PER VAARGEBIED (AANTAL BEDDEN)*
Bron: Hader, A. (maart 2021), The River Cruise Fleet
*R-M-D= Rijn/Main/Main-Donaukanaal/Donau. In 2019 kwamen er bovendien 150 bedden bij voor de Rijnvaart na de verbouwing van een bestaand schip. 2021: gebaseerd op de orderportefeuilles in maart 2021.
AFBEELDING 4: AANTAL RIVIERCRUISESCHEPEN IN DE EU NAAR BOUWJAAR
Bron: Hader, A. (maart 2021), The River Cruise Fleet
VRAAG NAAR RIVIERCRUISES
- In 2020 hebben 124.800 passagiers een riviercruise op de Europese binnenwateren ondernomen, wat in vergelijking met 2019 (1,79 miljoen passagiers) neerkomt op een daling van 93%. Als gevolg van de strenge reisrestricties in 2020 liep het aantal passagiers afkomstig uit de VS, in het pre-coronatijdperk de grootste groep passagiers, enorm terug; hun aandeel is gedaald van 36,7% van de 1,79 miljoen passagiers in 2019 tot slechts 0,11% van de eerder genoemde 124.800 passagiers. Wat de nationaliteit van reizigers betreft, waren Duitsers in 2020 de grootste groep passagiers met een aandeel van 78% van alle cruisepassagiers. Overige reizigers kwamen uit Zwitserland (6,4%) en Oostenrijk (5,9%).
- De jaarlijkse cijfers van riviercruiseschepen die op de Rijn, Donau en Moezel varen, laten in 2020 een dramatische daling zien. De afbeeldingen 5, 6 en 7 laten duidelijk een breuk zien in het aantal schepen dat de drie sluizen passeerde: Iffezheim op de Bovenrijn, Jochenstein in de Boven-Donau (Duits-Oostenrijkse grens) en de sluis bij Koblenz in de Moezel. In vergelijking met 2019 komt de daling voor de Moezel bij de sluis bij Koblenz neer op -69,5%. Voor de Rijn bij de sluis van Iffezheim is dit -81,8%. Voor de Donau bedroeg de daling -91% ten opzichte van het jaar ervoor.
AFBEELDINGEN 5, 6 EN 7: JAARLIJKS AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN OP DE DONAU, RIJN EN MOEZEL
Bron: Waterwegen- en scheepvaartbeheerder van de Duitse Bondsstaat en de Moezelcommissie
* Rijn = Bovenrijn (sluis bij Iffezheim)
Donau = Boven-Donau bij de Duits-Oostenrijkse grens (sluis bij Jochenstein)
Moezel = sluis van Koblenz
- In het pre-Coronatijdperk kon voor alle drie genoemde rivieren een positieve trend worden vastgesteld. Als gevolg van de strenge lockdown-maatregelen die begin 2020 werden opgelegd, is de economische activiteit vrijwel geheel stil komen te liggen met alleen een kleine hervatting van de activiteiten in de tweede helft van 2020 toen de lockdown versoepeld werd.
- De onderstaande tabellen tonen de cijfers voor het aantal schepen en passagiers die de Duits-Oostenrijkse, Slowaaks-Hongaarse en Hongaarse-Kroatische-Servische grenzen passeerden.
- De meeste cruises op de Donau zijn korte reizen van vijf, zeven of acht dagen op de routes Passau-Wenen-Bratislava-Boedapest-Passau en Wenen-Bratislava-Boedapest, naast cruises van en naar Rijn- en Mainhavens. De cijfers voor de Donaucruises zijn daarom het hoogst tussen Wenen en Boedapest. Deze cijfers over de verkeersstromen zijn afkomstig van tellingen bij de Slowaaks-Hongaarse grens (Gabčíkovo), die precies tussen de twee genoemde steden ligt.
- Cruiseschepen die vanuit Passau naar de Donaumonding varen, zijn meestal veertien, vijftien of zestien dagen onderweg en ook getalsmatig gaat het dan om minder reizen dan de kortere cruises tussen Passau en Wenen of Boedapest. Het aantal cruises van twee weken wordt vastgesteld op basis van tellingen bij de grenspost van Mohács in Zuid-Hongarije.
TABEL 1: AANTAL PASSERENDE CRUISESCHEPEN BIJ DE DUITS-OOSTENRIJKSE GRENS (SLUIS VAN JOCHENSTEIN) EN AANTAL PASSAGIERS
| Jaar | Aantal passerende schepen | Aantal passagiers |
|---|---|---|
| 2015 | 3456 | 473.800 |
| 2016 | 3134 | 430.000 |
| 2017 | 3204 | 414.153 |
| 2018 | 3625 | 507.665 |
| 2019 | 3668 | 512.500 |
| 2020 | 324 | 25.160 |
Bronnen: Waterwegen- en scheepvaartbeheerder van de Duitse Bondsstaat en Donaucommissie
TABEL 2: AANTAL PASSERENDE CRUISESCHEPEN BIJ DE SLOWAAKS-HONGAARSE GRENS (SLUIS VAN GABČÍKOVO) EN AANTAL PASSAGIERS
| Jaar | Aantal passerende schepen | Aantal passagiers |
|---|---|---|
| 2015 | 3702 | 534.000 |
| 2016 | 3946 | 564.700 |
| 2017 | 4210 | 595.500 |
| 2018 | 3945 | 548.800 |
| 2019 | 5141 | 720.800 |
| 2020 | 557 | 56.100 |
Bron: Donaucommissie
TABEL 3: AANTAL PASSERENDE CRUISESCHEPEN BIJ DE HONGAARSE-KROATISCHE-SERVISCHE GRENS (MOHÁCS) EN AANTAL PASSAGIERS
| Jaar | Aantal passerende schepen | Aantal passagiers |
|---|---|---|
| 2015 | 667 | 83.000 |
| 2016 | 693 | 86.900 |
| 2017 | 707 | 97.700 |
| 2018 | 754 | 103.600 |
| 2019 | 1017 | 135.040 |
| 2020 | 58 | 5.141 |
Bron: Donaucommissie
Vooruitzichten voor de riviercruises
- Gezien de aanhoudende reisbeperkingen wordt verwacht dat de passagiers uit overzeese gebieden nog niet zo snel in 2021 naar de EU zullen reizen. Operators hebben daarom hun aanbod aangepast door meer reizen te organiseren voor Europese gasten op eigen grondgebied. Veel schepen die normaliter met overzeese toeristen varen, zullen vermoedelijk in 2021 worden stilgelegd.
- De voorspellingen gaan uit van een mogelijk herstel van de activiteiten in 2022. In hoeverre de cruiseschepen op de Europese rivieren hun reizen weer zullen hervatten, zal vooral afhangen van de ontwikkelingen rond de pandemie. Er zijn wat dit betreft drie mogelijke scenario’s:32
1) volledige opheffing van de quarantaine in alle landen;
2) alleen een versoepeling of behoud van quarantainemaatregelen in sommige landen;
3) handhaving van restricties voor het passagiersvervoer. - In het eerste geval zouden de cruises weer plaats kunnen vinden. In welke omvang zou dan vooral afhangen van de vraag aan de kant van de klanten. Aangezien klanten gedeeltelijk geconfronteerd werden met een lager inkomen en men zich ook nog zorgen maakt over de veiligheid en gezondheid (vooral op belangrijke markten zoals Amerikaanse klanten uit de VS) is het eerder onwaarschijnlijk dat de vraag hoog zal zijn. Het totale aantal toeristen dat vervoerd kan worden, zal ook significant lager uitvallen vanwege de gezondheidsvoorschriften aan boord van de schepen en mogelijke beperkingen als het gaat om excursies aan land. De scenario’s 2 en 3 zouden cruises over langere afstanden bemoeilijken, of zelf onmogelijk maken.
- De pandemie heeft ook andere gebieden in de wereld getroffen. In de VS kan worden vastgesteld dat de operators hun riviercruises aanpassen om meer nationale gasten aan te trekken. In Zuidoost-Azië heeft de passagiersvaart op de rivieren ook te kampen gekregen met een tekort aan overzeese toeristen, behalve op de Jangtse, omdat in China het leven weer min of meer “back to normal” is. De “pauze” in de uitbreiding van de vloot vanwege de pandemie is blijkbaar ook voorbij en er staan verschillende nieuwe schepen op stapel.
CASE STUDY MET BETREKKING TOT DE ACTIVITEITEN VAN DAGTOCHTSCHEPEN IN STRAATSBURG
- Als case study voor dit marktsegment zijn de dagtochtschepen in Straatsburg (BATORAMA) onder de loep genomen. Het cijfer voor het aantal passagiers per maand is afkomstig uit de database van de haven van Straatsburg.
AFBEELDING 8: AANTAL PASSAGIERS OP DAGTOCHTSCHEPEN IN STRAATSBURG (BATORAMA)
Bronnen: gegevens van de Port Autonome de Strasbourg, analyse van de CCR
- Het aantal passagiers neemt toe als het zomerseizoen voortschrijdt en bereikt in de waargenomen periode steeds een piek in augustus. Vervolgens dalen de cijfers weer in het najaar. Normaliter stopt de neerwaartse trend elk jaar weer in december als de kerstvakantie aanbreekt en veel toeristen de kerstmarkt in Straatsburg bezoeken. De curve bereikt daarna het absolute jaarlijkse minimum in januari.
- Tussen 2016 en 2019 kan een duidelijke seizoensgebonden trend worden vastgesteld, met daarnaast een geleidelijke jaarlijkse toename in het aantal passagiers dat een excursie maakt aan boord van de dagtochtschepen van BATORAMA.
TABEL 4: JAARLIJKS AANTAL PASSAGIERS OP DE DAGTOCHTSCHEPEN VAN BATORAMA EN JAARLIJKS WIJZIGINGSPERCENTAGE
| Jaar | Aantal passagiers | Verandering in% |
|---|---|---|
| 2016 | 714.713 | - |
| 2017 | 772.852 | +8,1 |
| 2018 | 773.888 | +0,1 |
| 2019 | 785.144 | +1,5 |
| 2020 | 166.535 | -78,8 |
Bronnen: BATORAMA/Haven van Straatsburg, analyse van de CCR
- De grafiek toont duidelijk het significante en ernstige gevolg van de Covid-pandemie op het aantal passagiers in 2020. Vergeleken met 2019 daalde het aantal passagiers met bijna 80%. In april en november 2020 (de maanden met de strenge lockdownmaatregelen tijdens de eerste en tweede golf in Europa) werden er helemaal geen passagiers geteld aan boord van de BATORAMA-schepen. In augustus 2020 kon een zekere opleving worden vastgesteld, maar het is goed zichtbaar dat de cijfers een stuk lager zijn dan in eerdere jaren.
- In 2021 zal de pandemie waarschijnlijk nog steeds gevolgen hebben voor de dagtochten. Ook in de eerste maanden van 2021 is het aantal passagiers laag gebleven, ongeacht de bovengenoemde seizoenseffecten. Hoe de cijfers zich in de toekomst zullen ontwikkelen, zal nauw samenhangen met het aantal inentingen en de mogelijkheden om de reisbeperkingen te versoepelen.
