• Traditionele marktsegmenten zoals staal, landbouw/voedingsmiddelen en chemie vormen de basis van het vervoer over water. De vraag naar staal zal zich in 2022 en 2023 naar verwachting positief blijven ontwikkelen, zij het met een enigszins gematigd ritme. De chemische industrie zal worden geconfronteerd met een lagere vraag naar chemische producten als gevolg van verstoringen in de toevoerketens en hogere productiekosten.
• Ten aanzien van het voedingssegment en de landbouw, kampt Oekraïne met een blokkade in het land, waardoor de grondstofprijzen verder aangewakkerd worden en er een tekort aan graan dreigt in landen die op de invoer van graan zijn aangewezen.
• Er moeten dus alternatieve handelsroutes voor graan worden gezocht. Deze nieuwe routes zouden gedeeltelijk ook de binnenvaart ten goede kunnen komen. Eén voorbeeld hiervoor is dat er meer graan uitgevoerd wordt vanuit gebieden in Noord-Frankrijk naar Noord-Afrika, waarvoor gebruik gemaakt zou kunnen worden van binnenvaartvervoer in het achterland.

 

  • Het vervoer door de binnenvaart hangt in zijn huidige structuur af van traditionele marktsegmenten. Voorbeelden hiervan zijn de staalnijverheid, het landbouw- en levensmiddelensegment, alsmede het segment van de chemische producten.
  •  
    Het segment ijzerertsen en staal
     

  • Op de Rijn hangt circa 24,4% van het gehele goederenvervoer samen met de staalproductie (ijzererts, schroot, cokeskolen, metalen, metaalproducten). Op de Donau is dit aandeel nog groter, op de Midden-Donau bedraagt dit zelfs 40,3%.
  • De staalproductie in de Rijnoeverstaten herstelde in 2021 en kwam in dat jaar neer op 70,8 miljoen ton, oftewel een toename van 13% in vergelijking met 2020. Er was echter nog steeds een verschil van 2% ten opzichte van 2019. Het vervoersvolume voor ijzererts op de Rijn bereikte in 2021 21,4 miljoen ton, 16% meer dan in 2020, waardoor nog maar een klein verschil van 1% overbleef vergeleken met 2019. In 2021 lag de vervoersprestatie 22% hoger dan in 2020 en 3% hoger dan in 2019.
  •  

    AFBEELDINGEN 1 EN 2: STAALPRODUCTIE IN DE RIJNOEVERSTATEN EN VERVOER VAN IJZERERTSEN OVER DE TRADITIONELE RIJN



    Bronnen: World Steel Association, Eurofer, Destatis, analyse van de CCR
     

  • De staalproductie in Donaulanden60 kwam in 2021 neer op 20,5 miljoen ton, een stijging van 19% vergeleken met 2020.
  •  

    AFBEELDINGEN 3 EN 4: STAALPRODUCTIE IN DE DONAULANDEN EN VERVOER VAN IJZERERTSEN OVER DE BENEDEN-DONAU



    Bronnen: World Steel Association, Eurofer, Eurostat [iww_go_atygo]
    * Beneden-Donau = Roemenië en Bulgarije. De gegevens voor de Midden-Donau ontbraken grotendeels.

     
    Vooruitblik voor het staalsegment
     

  • Volgens de Europese Staalfederatie Eurofer61 zet het herstel van de vraag zich in 2022 naar verwachting voort, maar minder sterk dan voorheen. De reden voor deze zwakkere groei na het krachtige herstel in 2021 houdt verband met de Russische invasie in Oekraïne in februari 2022. Deze leidde tot vergaande effecten op de energieprijzen, de wereldhandel en de toeleveringsketens.
  • In 2022 zal de productie van staalverwerkende sectoren vermoedelijk blijven groeien, maar het groeipercentage is bijgesteld van +4% naar +2%. De nieuwe situatie heeft de vooruitzichten voor 2023 sterk aan het wankelen gebracht. Toch wordt voor 2023 nog een bescheiden groei van 2,3% voorzien.
  • De prognoses van de World Steel Association wijken af van die van Eurofer. In haar kortetermijnprognose van april 2022 legt zij de nadruk op een lichte terugloop van de vraag naar staal binnen de Europese Unie en het VK van 1,3% in 2022 en een herstel van 4,0% in 2023.62 De onzekerheid over 2022 en 2023 voert echter de boventoon. Door de druk van de inflatie en de oorlog in Oekraïne is de verwachting van een gestaag en stabiel herstel van de pandemie allesbehalve zeker.
  •  
    Landbouwproducten en levensmiddelen
     

  • Landbouwproducten en levensmiddelen hebben een aandeel van circa 10% in de Rijnvaart en van ongeveer 23% in de Donauvaart. Over het algemeen wordt het vervoer van landbouwproducten door de binnenvaart in een gegeven jaar deels beïnvloed door de oogstresultaten van het jaar ervoor.
  •  

    AFBEELDINGEN 5 EN 6: GRAANOOGST IN DE RIJNOEVERSTATEN EN VERVOER VAN LANDBOUWPRODUCTEN



    Bron: Eurostat [apro_cpsh1] en [iww_go_atygo]
     

    AFBEELDINGEN 7 EN 8: GRAANOOGST IN DE DONAULANDEN EN VERVOER VAN LANDBOUWPRODUCTEN



    Bron: Eurostat [apro_cpsh1] en [iww_go_atygo]
     
    Vooruitzichten voor het agri-foodsegment
     

  • De oorlog heeft de uitvoer van Oekraïens en Russisch graan, tarwe en maïs verstoord, vooral door de sluiting van Oekraïense havens en de aan Rusland opgelegde sancties. De sterk gestegen prijzen van landbouwproducten als gevolg hiervan zal naar verwachting aanhouden in 2023, versterkt door het vertraagde effect van de oogst van 2022.
  • Deze situatie heeft een grote voorraad maïs opgeleverd in Oekraïne (eind maart 13 miljoen ton), die alleen maar per spoor kan worden vervoerd, aangezien de zeehavens geblokkeerd zijn. De toenemende voorraden en beperkte afzetmogelijkheden voeren de druk op de maïsprijs nog verder op.
  • De uitvoer van Oekraïens graan zal waarschijnlijk niet snel herstellen, aangezien de oorlog schade en verontreiniging van de oogst heeft veroorzaakt. Ook het inzaaien van nieuwe gewassen is ernstig verstoord. Landen die derhalve sterk afhankelijk zijn van Oekraïense landbouwproducten (voornamelijk Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Azië) zullen naar verwachting hun toevlucht zoeken tot andere graanexporteurs.
  • Een van die regio’s zou het gebied rond de Midden-Donau kunnen zijn, vanwaar graan in grotere volumes over de Donau zou kunnen worden uitgevoerd. In maart 2022 besloot Hongarije echter, als een van de Midden-Donaulanden met een grote landbouwproductie, om de uitvoer van graan en andere landbouwproducten aan banden te leggen. Deze beslissing werd genomen als reactie op de gespannen situatie op de wereldgraanmarkt door de oorlog in Oekraïne.
  • Een andere regio met een grote landbouwproductie is Noord-Frankrijk. De zee-rivierhaven van Rouen is de grootste uitvoerhaven voor graan in Europa. Het volume in het oogstseizoen van half 2021 tot half 2022 wordt geschat op 7,5 tot 8,0 miljoen ton. Tijdens het oogstseizoen dat liep van half 2019 tot half 2020 bedroeg het volume 9,9 miljoen ton. Gezien de geopolitieke spanningen, wenden oude handelspartners als Algerije, Marokko, Tunesië en West-Afrikaanse landen zich tot de haven van Rouen om in hun behoefte aan graan te voorzien.63 Deze heropleving van oude handelsbetrekkingen zou een positief effect kunnen hebben op de graanexportactiviteiten van de haven van Rouen en bijgevolg ook op het vervoer van graan vanuit het achterland over binnenwateren in Noord-Frankrijk.
  •  
    Chemische producten
     

  • Het aandeel van chemische producten in het totale goederenvervoer over de Donau en de Rijn bedroeg in 2021 respectievelijk 10,8% en 11,6%. De vervoersprestatie voor chemische producten is in de Rijnoeverstaten de afgelopen vijf jaar min of meer gelijk gebleven, met alleen in 2018 een duidelijke dip als gevolg van lage waterstanden. De volumes chemische producten die over de Donau worden vervoerd, liggen weliswaar op een lager niveau, maar nemen toe, enkele schommelingen daargelaten. Van 2019 tot 2020 kan een aanzienlijke stijging van 39% worden waargenomen in het vervoer van chemische producten over de Donau.
  •  

    AFBEELDINGEN 9, 10, 11 EN 12: INDEX VAN DE CHEMISCHE PRODUCTIE IN RIJN- EN DONAULANDEN EN VERVOER VAN CHEMISCHE PRODUCTEN





    Bron: Eurostat [STS_INPR_A], [IWW_GO_ATYGO]
     
    Vooruitzichten voor het chemiesegment
     

  • De chemische industrie is een energie-intensieve sector. Er worden voornamelijk petrochemische grondstoffen gebruikt. Als gevolg van de scherpe prijsstijging van ruwe olie en aardolieproducten heeft de sector te maken met oplopende productiekosten.
  • De Federatie van de chemische industrie in Duitsland ziet deze ontwikkeling als de voornaamste reden voor haar neerwaartse bijstelling van de economische vooruitzichten. Daarnaast is door verstoringen in de toeleveringsketens het productieniveau in verschillende delen van de economie afgeschaald. Dit leidt ook tot een lagere vraag naar chemische producten. Voor de Duitse chemische industrie zou een gasembargo of een stopzetting van de gaslevering uit Rusland nog meer ‘negatieve effecten’ hebben.64