• Na de laagwaterperiode in de tweede helft van 2018 trok de vervoersprestatie in de binnenvaart in de Europese Unie in het eerste kwartaal van 2019 weer aan. Met een waarde van 37,5 miljard ton/kilometer in het eerste kwartaal van 2019 was de vervoersprestatie 30% hoger dan in het vierde kwartaal van 2018, toen de Rijn, Donau en Elbe zwaar te lijden hadden onder laagwater.
• Van de drie landen die in het eerste kwartaal van 2019 de hoogste binnenvaartvervoersprestatie in de EU hadden (Duitsland, Nederland en Roemenië), lag het groeipercentage in KW1 2019 vergeleken met KW4 2018 het hoogst in Duitsland (+62%). Dit was grotendeels te danken aan de sterke opleving van het vervoer over de Rijn.
• Ook op EU-niveau viel de vervoersprestatie van de binnenvaart in het eerste kwartaal van 2019 hoger uit, en wel 5,5% hoger dan hetzelfde kwartaal in het voorafgaande jaar (KW1 2018).

VERVOERSPRESTATIE IN EUROPA

VERVOERSPRESTATIE VAN DE BINNENVAART OP HET NATIONALE GRONDGEBIED VAN ELK EUROPEES – VERGELIJKING TUSSEN KW1 2018 EN KW1 2019 (VERVOERSPRESTATIE IN MILJOEN TKM)

Bron: Eurostat [iww_go_qnave], OESO, Bureau voor de Statistiek van Servië, De Vlaamse Waterweg, SPW Service Public de Wallonie

AFBEELDING 1: VERVOERSPRESTATIE IN DE BINNENVAART OP DE RIJN, ZIJRIVIEREN VAN DE RIJN*, DONAU**, BELGISCHE EN NEDERLANDSE WATERWEGEN (VERVOERSPRESTATIE IN MILJOEN TKM)

Bron: Eurostat [iww_go_qnave], OESO, Destatis, Stat.Bel, De Vlaamse Waterweg, SPW Service Public de Wallonie
* Traditionele Rijn = Rijn van Bazel tot de Duits-Nederlandse grens. Zijrivieren van de Rijn: Main, Moezel, Neckar, Saar
** Donau = Vervoersprestatie in Oostenrijk, Slowakije, Hongarije, Kroatië, Servië, Roemenië, Bulgarije

• Het goederenvervoer op de Nederlandse waterwegen, de traditionele Rijn en de Donau herstelde zich van de laagwaterperiode in de tweede helft van 2018. Op de Rijn kende de drogeladingvaart de sterkste stijging, met een toename van de vervoersprestatie met 3,9% in het eerste kwartaal van 2019 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2018. Mogelijk bevatten de volumes van het eerste kwartaal van 2019 voor de tankvaart en drogeladingvaart ook de achterstallige volumes die oorspronkelijk in het vierde kwartaal van 2018 zouden zijn vervoerd, hetgeen bijdraagt aan deze hogere cijfers.

AFBEELDING 2: VRACHTVERVOER OP DE TRADITIONELE RIJN PER VERVOERSSEGMENT EN KWARTAAL (IN MILJOEN TON)

Bron: Destatis. Stukgoederen of algemene vracht zijn goederen die afzonderlijk moeten worden geladen en niet in intermodale containers of in bulk vervoerd worden.

• Het containervervoer vormt een uitzondering als het om herstel gaat. De cijfers voor dit segment op de traditionele Rijn lagen in het eerste kwartaal van 2019 nog steeds 11% lager dan het jaar ervoor. Hier zijn twee mogelijke verklaringen voor:
  1) Ten eerste menen sommige grote logistieke bedrijven dat bevrachters momenteel minder geneigd zijn om containers per binnenschip te vervoeren dan voor de laagwatercrisis (Informatie van Danser France, Haeger & Schmidt Logistics, Contargo AG).
  Het is inderdaad zo dat, vergeleken bij de drogeladingvaart en tankvaart, waar de binnenvaart vaak de enige vervoerswijze is, containers ook per spoor of over de weg kunnen worden vervoerd. Dat blijkt ook uit de evolutie van het containervervoer in de Schweizerische Rheinhäfen. In de eerste helft van 2018 vond er een verschuiving plaats van het spoorwegvervoer naar de binnenvaart, als gevolg van het ongeluk bij Rastatt, waarbij het spoorvervoer op de Rijn-as werd onderbroken. Door de laagwaterperiode in de tweede helft van 2018 vond er echter opnieuw een verschuiving in de vervoerswijze plaats, maar deze keer ten nadele van de binnenvaart: De resultaten van het containervervoer over de Rijn lagen in de eerste helft van 2019 16% lager dan in de eerste helft van 2018 (Bron: Schweizerische Rheinhäfen).
  2) Een tweede oorzaak voor de tegenvallende resultaten in het containervervoer is de verslechtering van het economisch klimaat, vooral de wereldhandel, sinds de tweede helft van 2018. Dit had een groter effect op het containervervoer (dat meer gericht is op de wereldhandel), dan op het bulkvervoer.
• Ook het vervoer op de Donau herstelde zich van de laagwaterperiode in 2018. Het vervoer in de twee belangrijkste marktsegmenten – landbouwproducten en ijzerertsen – maakte in het eerste kwartaal van 2019 een aanzienlijke groei door, niet alleen in vergelijking met de tweede helft van 2018 maar ook ten opzichte van het eerste kwartaal van 2018.
• Het grensoverschrijdend vervoer tussen Servië, Kroatië en Hongarije nam in het eerste kwartaal van 2019 met 30% toe vergeleken met een jaar ervoor (bron: Donaucommissie), net als het totale binnenvaartvervoer in Hongarije (bron: Eurostat). Deze groei was te danken aan de sterke toename van het vervoer van ijzererts stroomopwaarts en het vervoer van landbouwproducten stroomafwaarts.
• Het marktobservatierapport voor het eerste kwartaal van 2019 van de Donaucommissie wijst er eveneens op dat het vervoer van granen in de dalvaart – van de middenloop van de Donau van Hongarije, Servië en Kroatië naar de havens in Roemenië – in het eerste kwartaal van 2019 verdubbelde ten opzichte van het eerste kwartaal van 2018. De belangrijkste redenen voor deze stijging waren de betere oogstresultaten en het herstel van de waterstanden. Andere marktsegmenten op de Donau, zoals aardolieproducten en kolen, maakten een daling door.
• Productsegmenten en hun trends hebben ook een grote invloed op de evolutie van het vervoer op de zijrivieren van de Rijn. Het vervoer op de Main, Moezel en Neckar wordt weergegeven in de volgende grafiek. Hieruit blijkt dat de twee grootste zijrivieren ten oosten van de Rijn (de Main en Neckar) de laagwaterperiode veel beter te boven kwamen dan de belangrijkste westelijke zijrivier, de Moezel. Het vervoer op de Moezel lag in het eerste kwartaal van 2019 nog steeds ver onder het niveau van het eerste en tweede kwartaal van 2018.
• Een onderliggende oorzaak kan worden gevonden in de uiteenlopende trends in het groeiniveau van goederen tussen de Main en Neckar enerzijds en de Moezel anderzijds. Op de Main en Neckar bestaat het grootste goederensegment uit zand, stenen en grind, en dit segment kent positieve groeivooruitzichten (zie hoofdstuk negen van het Marktobservatierapport 2019) (Zie: CCR / EC (2019), Jaarverslag 2019, Marktobservatie, Hoofdstuk 9: https://inland-navigation-market.org/wp-content/uploads/2019/09/ccnr_2019_Q2_nl-min.pdf).
• Het vervoer van kolen over de Moezel is de afgelopen jaren echter behoorlijk sterk teruggelopen en kende geen compensatie in andere goederensegmenten, zoals landbouwproducten, ertsen en staal, die ongeveer op hetzelfde peil bleven. De energietransitie en de afname van het kolenvervoer zijn dus belangrijke uitdagingen voor de binnenvaart op de Moezel.

AFBEELDING 3: VRACHTVERVOER OVER DE ZIJRIVIEREN VAN DE RIJN PER KWARTAAL (IN MILJOEN TON)

Bron: Destatis

VRACHTVERVOER IN DE BELANGRIJKSTE EUROPESE BINNENVAARTLANDEN

AFBEELDING 4: EVOLUTIE VAN HET VRACHTVERVOER IN DE BELANGRIJKSTE EUROPESE BINNENVAARTLANDEN (KWARTAALCIJFERS – IN MILJOEN TON)

Bron: Eurostat [iww_go_qnave], Nationale bureaus voor de statistiek en Belgische vaarwegbeheerders

DROGE EN VLOEIBARE BULKGOEDEREN EN CONTAINERVERVOER

AFBEELDING 5: VERANDERINGSPERCENTAGES IN HET VRACHTVERVOER VAN DE BINNENVAART (IN TON) IN VIJF BELANGRIJKE BINNENVAARTLANDEN (KW1 2019 VS KW1 2018 -%)*

Bron: CBS, Destatis, StatBel, De Vlaamse Waterweg, SPW Service Public de Wallonie, VNF, Roemeens Instituut voor de Statistiek
*In Roemenië is containervervoer vrijwel onbestaande en daarom is dit niet weergegeven in de grafiek.

• In Frankrijk groeide de drogeladingvaart in het eerste kwartaal van 2019 sterk. Dit wordt ook bevestigd door cijfers van Ports de Paris: het goederenvervoer in de binnenvaart in de grootste Franse haven lag in de eerste helft van 2019 32,8% hoger dan in dezelfde periode in 2018 en bedroeg 12,7 miljoen ton.
• Voor zand, stenen en bouwmateriaal, het grootste productsegment in Ports de Paris, bedroeg het goederenvervoer in de binnenvaart in de eerste helft van 2019 9,8 miljoen ton, vergeleken bij circa 7,3 miljoen ton in de eerste helft van 2018 (+34%). Een belangrijke reden voor deze toename is het project Grand Paris Express, waarbij binnenvaartschepen worden ingezet in het kader van de aanleg van nieuwe metrolijnen (Bronnen: Ports de Paris en INSEE Conjoncture Normandie – Le bilan économique, juni 2019). Daarnaast werd het goederenvervoer in de eerste helft van 2018 belemmerd door hoogwater op de Seine.
• In Nederland en Duitsland werd het eerste kwartaal van 2019 gekenmerkt door aantrekkende activiteiten in de tankvaart. Het containervervoer in Duitsland is echter nog niet terug op het niveau van de eerste helft van 2018.
• De sterke groei van de drogeladingvaart in Roemenië is te danken aan een herstel van de belangrijkste productsegmenten: landbouwproducten (+85%), ijzererts (+15%) en bouwmateriaal (+62%). Zoals ook blijkt uit het marktobservatieverslag van de Donaucommissie (Marktobservatieverslag van de Donaucommissie voor het eerste kwartaal van 2019) kan deze enorme groei van het vervoer van landbouwproducten worden verklaard door een normalisering van de waterstanden op de middenloop van de Donau, vanwaar graan en andere producten naar Roemeense havens aan de benedenloop van de Donau worden vervoerd.

TABEL 1: AANDEEL DROGE LADING, VLOEIBARE LADING EN CONTAINERVERVOER IN KW1 2019 (GEBASEERD OP TON)

Bron: CBS, Destatis, StatBel, VNF, Roemeens Instituut voor de Statistiek

* Voor Duitsland bestaan de vervoersstatistieken ook uit de categorie stukgoederen, die circa 5% uitmaakt (niet opgenomen in bovenstaande tabel). Stukgoederen of algemene vracht zijn goederen die afzonderlijke moeten worden geladen en niet in intermodale containers of in bulk worden vervoerd.