7. PASSAGIERSVAART

• In 2023 bedroeg het aantal actieve riviercruiseschepen 408 schepen, met in totaal 60.702 bedden (vergeleken met 410 actieve schepen met 60.639 bedden in 2022). Sinds de coronapandemie zijn er maar weinig nieuwe schepen gebouwd, slechts vier in 2023, maar de verwachting is dat dit aantal in 2024 en 2025 weer zal toenemen.
• In 2022 leidde de Russische grootschalige invasie en aanvalsoorlog tegen Oekraïne tot een grotere vraag naar verblijfsruimte in de vorm van hotelkamers voor oorlogsvluchtelingen en tot het gebruik van sommige schepen als drijvende hotels buiten het toeristisch seizoen. Sommige oudere schepen worden zelfs permanent voor dit doel ingezet. Deze trend zette zich in 2023 voort, met 16 schepen in 2023 die definitief als drijvende hotels worden gebruikt, terwijl dit er in 2022 slechts zes waren.
• De cijfers voor de jaarlijkse passages van riviercruiseschepen op de Donau, Rijn en Moezel, alsook de inhaalslag qua bezettingsgraad op de Donau in 2023 wijzen op een algemeen herstel van de riviercruisesector in Europa. Daar komt nog bij dat in 2023 1,22 miljoen passagiers uit de hele wereld een cruise op de Europese rivieren boekten (voornamelijk afkomstig uit de VS en Canada), waarbij met name de Rijn en de Donau als bestemming in Europa het meest in trek waren.

RIVIERCRUISEVLOOT⁴⁵

• De actieve riviercruisevloot in Europa,⁴⁶ die meer dan 40% van de wereldwijde vloot van riviercruiseschepen uitmaakt, concentreert zich voornamelijk op de Centraal-Europese waterwegen⁴⁷ en is goed voor bijna 75% van de totale riviercruisevloot in de Europa. In 2023 bedroeg het aantal actieve riviercruiseschepen in Europa 408 schepen,⁴⁸ met in totaal 60.702 bedden, vergeleken met 410 actieve schepen met 60.639 bedden in 2022.
• Hoewel de Covid-19-pandemie op een gegeven moment langzaam maar zeker voorbij was, bleef het aantal nieuwe riviercruiseschepen in 2022 en 2023 nog op een laag peil steken, maar de verwachting is dat dit aantal in 2024 en 2025 weer zal toenemen. Ondanks een scherpe daling van de inflatie bleef de bouw van nieuwe schepen in 2023 afnemen, omdat het bouwen van schepen duur bleef en de vraag afnam als gevolg van de geopolitieke en economische onzekerheid.
• De grootschalige Russische invasie en aanval tegen Oekraïne heeft geleid tot een grotere vraag naar verblijfsruimte in de vorm van hotelkamers voor oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne, naast het toch al toenemende aantal asielzoekers in Europa. Als gevolg hiervan worden sommige schepen buiten het toeristisch seizoen als drijvende hotels gebruikt en tijdens het seizoen als riviercruiseschip. Sommige schepen, in het bijzonder die van meer dan vijftig jaar oud, zijn zelfs permanent omgebouwd tot drijvende hotels; dit gold in 2022 voor zes schepen en in 2023 voor 16 schepen. Begin 2024 werden 18 schepen als zodanig aangegeven; het is onbekend of deze zullen terugkeren op de cruisemarkt.

 

AFBEELDING 1: AANTAL RIVIERCRUISESCHEPEN IN DE EU PER VAARGEBIED (2004 – 2024) *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2024)
* 2024: op basis van de orderportefeuille in mei 2024, waarvan er thans 18 worden gebruikt als drijvend hotel.

 
• In het seizoen 2023 werden vier nieuwe schepen gebouwd (ten opzichte van vijf in 2022), zoals gepland in de orderportefeuille en wat de neerwaartse trend van de afgelopen jaren nog eens bevestigt. Voor 2024 staat echter de oplevering van zeven nieuwe schepen gepland, wat weleens erop zou kunnen wijzen dat er weer meer nieuwe schepen worden gebouwd, en de verwachting is dat dit aantal pakweg zal verdubbelen in 2025.

  

AFBEELDING 2: NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN VOOR DE EUROPESE MARKT 2004-2025 *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2024)
* 2024 en 2025: op basis van de orderportefeuille in mei 2024

 
• In 2023 waren de vier nieuwe schepen goed voor een extra capaciteit van 720 bedden (ten opzichte van 980 bedden in 2022) op de riviercruisemarkt in Europa. Voor het jaar 2024 wordt een extra capaciteit van 1.056 bedden verwacht.

 

AFBEELDING 3: NIEUWE CAPACITEITEN IN DE CRUISEVAART VAN 2020 TO 2024 PER VAARGEBIED (AANTAL BEDDEN) *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2024)
* R-M-D= Rijn/Main/Main-Donaukanaal /Donau
2024: op basis van de orderportefeuille in mei 2024.

 
• Na een afname tussen 2014 en 2018 blijft het gemiddelde aantal bedden in nieuwe cruiseschepen sindsdien stijgen. In 2022 kan de aanzienlijke stijging van dit aantal worden verklaard door de komst op de markt van de A-ROSA SENA, die een capaciteit van 280 bedden heeft. Afgezien van dit uitzonderlijk grote schip, blijft het gemiddelde aantal bedden op nieuwe riviercruiseschepen in 2023 in lijn met deze stijging, hoewel de vooruitzichten voor 2024 wijzen op de eerste afname sinds 2018. Dit kan worden verklaard door de komst op de riviercruisemarkt van drie schepen op de Douro met een vrij klein aantal bedden (met elk tussen de 102 en 120 bedden). In de andere regio’s is het gemiddelde aantal bedden in vergelijking met voorgaande jaren vrijwel hetzelfde gebleven.

 

AFBEELDING 4: GEMIDDELD AANTAL BEDDEN OP NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN IN EUROPA PER BOUWJAAR *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2024)
* Cijfer voor 2024: op basis van de orderportefeuille in mei 2024

VRAAG NAAR RIVIERCRUISES

• Het jaar 2023 laat zien dat de riviercruisesector zich heeft hersteld, met cijfers voor het aantal passages die vergelijkbaar zijn met die van vóór de pandemie. Ook bevestigen de cijfers dat het aantal passagiers dat riviercruises maakt en de bezettingsgraad van schepen weer op peil komen.
• Als men de Europese markt onder de loep neemt, blijkt dat in 2023 1,22 miljoen passagiers uit de hele wereld een cruise op de Europese rivieren⁴⁹ boekten, wat volgens de ondervraagde stakeholders een positieve ontwikkeling vergeleken met 2022 laat zien. Daar komt nog bij dat de stakeholders – zowel voor de bedrijfsactiviteiten aan land als voor de binnenvaart – sinds 2021 de ontwikkelingen steeds positiever inschatten.
• Wat de kerncijfers betreft, waren de drie belangrijkste groepen passagiers die werden vervoerd afkomstig uit de VS/Canada (515.157), Duitsland/Oostenrijk/Zwitserland (450.701) en Frankrijk (100.100). Passagiers uit de eerste twee groepen boekten vooral cruises op de Rijn (en zijn zijrivieren) en de Donau, de drukst bevaren rivieren in Europa. Bovendien werden de duurdere riviercruises vooral verkocht op overzeese markten, met de VS en Canada als koplopers.⁵⁰⁵¹
• De activiteit van riviercruises op de Franse nationale rivieren en kanalen lag in 2023 boven het niveau van 2019 en liet een volledige omkering van de trend qua passagiersaantallen zien (+20,14% vergeleken met 2022).⁵² Daarnaast komen er steeds meer kleine schepen voor het vervoer van twee tot twaalf personen en de exploitanten die dit soort diensten aanbieden, staan open voor meer innovatie. Zij hebben meer oog voor milieubescherming, bijvoorbeeld door gebruik te maken van elektrische voortstuwing.
• De cijfers voor de jaarlijkse passages van riviercruiseschepen op de Donau, Rijn en Moezel bevestigen de positieve trend die al in 2021 werd waargenomen. Wat het aantal passages betreft, lag de activiteit op de Oberrhein 0,6% boven het niveau van 2019. Op de Boven-Donau (bij de Oostenrijks-Duitse grens) en de Moezel lag de activiteit van riviercruises echter respectievelijk -6,4% en -1% onder de niveaus van vóór de pandemie, in 2019.
• De bezettingsgraad van de riviercruiseschepen die de sluizen passeren, geeft in belangrijke mate aan in hoeverre de riviercruisesector zich heeft hersteld. De positieve ontwikkelingen die al in 2022 werden waargenomen, zetten zich voort in het jaar 2023, zoals blijkt uit de gegevens voor de riviercruisesector op de Donau (zie het volgende kader – focus op de bezettingsgraad in de riviercruisesector).

 

AFBEELDINGEN 5, 6 EN 7: JAARLIJKS AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN OP DE DONAU, RIJN EN MOEZEL *






Bronnen: Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat en de Moezelcommissie
* Donau = Boven-Donau bij de Duits-Oostenrijkse grens (sluis bij Jochenstein)
Rijn = Bovenrijn (sluis bij Iffezheim)
Moezel = sluis bij Koblenz

 
• Voor drie geografische punten langs de Donau (twee aan de Boven-Donau en één aan de Midden-Donau) zijn de gegevens voor het aantal passages en passagiers beschikbaar vanaf 2015. Dankzij dit geografische onderscheid kan worden vastgesteld hoe intensief de riviercruisevaart is op deze verschillende gedeelten van de Donau. Uit de analyse blijkt dat de activiteit het grootst is op de Boven-Donau. Op de Midden-Donau ten zuiden van Boedapest vonden minder cruises plaats dan op de gedeelten van de Donau stroomopwaarts van Boedapest.

 

AFBEELDINGEN 8, 9 EN 10: ONTWIKKELING VAN HET AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN EN AANTAL PASSAGIERS PER GEDEELTE VAN DE DONAU EN GEMIDDELD AANTAL PASSAGIERS PER SCHIP *






Bron: Donaucommissie
* Boven-Donau DE-AT = Oostenrijks-Duitse grens (sluis bij Jochenstein)
Boven-Donau SK-HU = Slowaaks-Hongaarse grens (sluis bij Gabčíkovo)
Midden-Donau HU-HR-RS = Hongaars-Kroatisch-Servische grens (grensovergang bij Mohács in Zuid-Hongarije)

 
• Voor de drie meetpunten langs de Donau wijzen de gegevens op een lichte afname van het aantal passages van cruiseschepen voor alle drie meetpunten in het jaar 2023. Voor twee van de drie meetpunten kan echter een toename van het aantal vervoerde passagiers worden waargenomen. Het hogere aantal passagiers en het lagere aantal passages van cruiseschepen wijst op een hoger gemiddeld aantal passagiers per schip.
• Wat de rivierhavens aan de Sava en Kupa betreft, wordt het meeste vervoer van passagiers geregistreerd in de haven van Belgrado in Servië. Sinds 2015 is het aantal riviercruisepassagiers dat in de haven van Belgrado (passagiersterminal) werd waargenomen, gestaag gestegen, van 60.000 passagiers in 2015 naar 104.000 in 2019. Dit komt overeen met de positieve ontwikkeling van riviercruises op de Donau. Zo maken de meeste cruiseschepen die Belgrado aandoen, deel uit van cruises over de Donau die aanleggen in belangrijke Oost-Europese hoofdsteden.
• Net als in andere gebieden had ook hier de passagiersvaart te lijden onder de coronapandemie. In Belgrado werden in 2020 in de haven slechts 561 passagiers geteld. Vanaf 2019 liep het aantal passagiers op tot 74.750 in 2023, een cijfer dat nog altijd aanzienlijk lager ligt dan het niveau vóór de pandemie (104.000), maar de cijfers zijn gunstig en wijzen op herstel. In 2023 opende Servië nieuwe passagiersterminals in Sremska Mitrivica en Šabac. Dit zal de ontwikkeling van de passagiersvaart in de regio ongetwijfeld bevorderen. Daar staat tegenover dat de vaaromstandigheden op de waterwegen nog steeds de ontwikkeling van de passagiersvaart in dit gebied in de weg staan.⁵³

 
FOCUS OP DE BEZETTINGSGRAAD IN DE RIVIERCRUISESECTOR

• Met behulp van een analyse van de bezettingsgraad van een vloot kan inzichtelijk worden gemaakt hoe de verhouding tussen vraag en aanbod zich in de loop der jaren ontwikkelt.
• De bezettingsgraad van riviercruiseschepen op de Boven-Donau kan worden berekend op basis van gegevens van de Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat voor riviercruiseschepen op de Donau die de sluis bij Jochenstein passeren (Duits-Oostenrijkse grens).

 

AFBEELDING 11: BEZETTINGSGRAAD VAN RIVIERCRUISESCHEPEN OP DE DONAU (IN %) *



Bron: Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat
* Bij de sluis bij Jochenstein (Duits-Oostenrijkse grens)
Bezettingsgraad = verhouding tussen het aantal passagiers en de passagierscapaciteit

 
• Deze afbeelding illustreert hoe de riviercruisesector op de Donau zich herstelt.⁵⁴ De inhaalslag voor de bezettingsgraad die zich in 2022 aftekende, zette zich in 2023 voort. Bovendien kende de bezettingsgraad tussen augustus 2023 en september 2023 een piek die leidde tot hogere cijfers dan vóór de pandemie, zoals te zien is in de bovenstaande afbeelding.

 
 

LEEFTIJDSSTRUCTUUR VAN PASSAGIERSSCHEPEN IN DE RIJNVLOOT

• Voor de passagiersvloot wordt een onderscheid gemaakt tussen passagiersveerponten, riviercruiseschepen en passagiersschepen voor dagexcursies. De onderstaande afbeelding geeft een overzicht van de huidige vloot en hoe deze vloot zich in de afgelopen jaren ontwikkeld heeft. Daarbij moet echter worden opgemerkt dat deze cijfers ook inactieve schepen kunnen omvatten en dat enkele van de nieuwste schepen mogelijk niet zijn meegeteld. Ondanks het feit dat de meeste passagiersveerponten en dagtochtschepen (die samen goed zijn voor 76% van alle passagiersschepen) in de vorige eeuw zijn gebouwd, zijn er sinds de eeuwwisseling veel nieuwe riviercruiseschepen bijgekomen. In 2023 lag het aantal nieuwgebouwde riviercruiseschepen nog steeds onder het niveau van voor de coronacrisis.

 

AFBEELDING 12: INGEBRUIKNAME VAN PASSAGIERSSCHEPEN IN DE RIJNVLOOT IN DE LOOP DER TIJD (AANTAL BINNENVAARTSCHEPEN)


Bronnen: IVR, analyse van de CCR
Ter informatie: van één riviercruiseschip en zes dagtochtschepen is het bouwjaar niet bekend. De database van de IVR bevat actieve schepen, maar ook enkele inactieve schepen, met name schepen die lang geleden in gebruik werden genomen.