• In 2023 waren de aanhoudende geopolitieke spanningen, de geringe economische groei, de afzwakking van de wereldhandel en de hoge inflatie belangrijke factoren die van invloed waren op de overslag via de zeevaart in de grootste Europese zeehavens.
• Als gevolg daarvan registreerden belangrijke Europese zeehavens zoals de havens van Rotterdam, Antwerp-Bruges, North Sea Port en Hamburg een afname van het overslagvolume van over de binnenwateren aangevoerde goederen. Dankzij recordcijfers voor het graantransport, dat vooral kan worden toegeschreven aan Oekraïens graan dat via Roemenië wordt vervoerd, was het binnenvaartvervoer in de haven van Constanţa in 2023 echter het hoogste in de geschiedenis.
• De meeste Europese binnenhavens kregen te kampen met meerdere ongunstige factoren, behalve de Donauhavens, met name Izmael en Reni, waar de binnenvaartoverslag juist sterk toenam.
GROOTSTE EUROPESE ZEEHAVENS
- In 2023 deden 89.175 binnenvaartschepen de haven van Rotterdam aan (82.763 in 2022).
- Het volume overgeslagen binnenvaartlading in de haven van Rotterdam is in 2023 met 6,9% gedaald tot 140,9 miljoen ton (ten opzichte van 151,3 miljoen ton in 2022). Alle goederensegmenten vertonen een daling. De belangrijkste factoren voor de negatieve resultaten zijn de geopolitieke spanningen, de geringe economische groei en de hoge inflatie. Dit alles had voornamelijk een effect op de overslag van goederen in containers, die voor het tweede jaar op rij met 11,2% afnam. Ook de overslag van droge lading kromp sterk (-9,6%), wat vooral te maken had met de verminderde overslag van kolen, gezien de lagere vraag naar kolen voor de opwekking van stroom. In 2022 steeg de vraag naar kolen immers sterk door zorgen over de energiezekerheid en sterk gestegen gasprijzen, maar die vraag keerde in 2023 terug naar het normale niveau. De lagere vraag naar grondstoffen van de Europese industrie droeg ook bij aan deze negatieve resultaten op het gebied van droge lading. De overslag van vloeibare goederen nam af, maar minder sterk (-2,5%). Dit was voornamelijk te wijten aan een lagere vraag en de afname van voorraden in de chemische sector en in mindere mate aan een afname bij de aardolieproducten.
- De havens van Antwerpen en Zeebrugge zijn sinds april 2022 samengegaan onder de naam ‘Port of Antwerp-Bruges’. Het leeuwendeel van de over de binnenwateren aangevoerde goederen wordt afgehandeld in de haven van Antwerpen. In 2023 daalde het aantal schepen dat de haven aandeed tot 55.604 (tegenover 57.987 in 2022).
- Vloeibare lading is het belangrijkste goederensegment (59,9%), gevolgd door containers (18,9%) en droge lading (14,4%). De goederenoverslag door de binnenvaart daalde in 2023 (-3,4% vergeleken met -7,5% in 2022) en bereikte een volume van 97,8 miljoen ton (vergeleken met 101,2 in 2022), als gevolg van geopolitieke spanningen en geringere economische groei die de industriële productie en handelsstromen afzwakken. Dit resultaat werd aangedreven door een scherpe daling in het containervervoer (-19,3%) voor het tweede jaar op rij (-10,9% in 2022 al), als gevolg van de verstoringen in de wereldwijde containerlijndiensten, hetgeen nog werd verergerd door de oorlog in Oekraïne. Aan de andere kant steeg het vervoer van vloeibare lading (+3,0%), aangedreven door aardolieproducten (+15,9%), waardoor het zich herstelde van de verliezen van 2022 (-12,7%). Dit compenseerde de daling bij alle andere vloeibare producten, in het bijzonder chemische producten (-8,5%), een sector die in 2023 een economische vertraging doormaakte. Droge lading steeg ook enigszins (+0,9%) dankzij hogere transportvolumes van ruwe mineralen en bouwmaterialen, terwijl alle andere drogeladingsegmenten licht daalden.
- De modal split binnen het totale maritieme vervoer (maar exclusief industrieel vervoer28) bedroeg in 2023 48,7% in de haven van Antwerpen (51,4% in 2022). De modal split binnen het containervervoer van en naar het achterland lag bij 34,0% (min 1 procentpunt).
- In 2023 deden 37.752 binnenvaartschepen de North Sea Port (Gent, Terneuzen, Borsele, Vlissingen) aan. In 2022 waren dit er 40.645.
- Door de moeilijke geopolitieke en economische omstandigheden, zoals de grootschalige Russische invasie en aanvalsoorlog tegen Oekraïne, de energiecrisis, de stijging van de grondstofprijzen en de verminderde wereldwijde vraag, daalde de overslag door de binnenvaart in 2023 met -4,8% ten opzichte van 2022 tot 61,5 miljoen ton (deze daling bedroeg -10,6% voor de overslag via de zeevaart). Zowel vloeibare lading (-6,6% in vergelijking met 2022) als droge lading (-7,9%) daalden, terwijl het containervervoer sterk toenam (+36,8%). Zowel de invoer (-5,6%) als de uitvoer (-4,3%) lagen op een lager peil.
- In de modal split van het vervoer naar het achterland werd de eerste plaats ingenomen door de binnenvaart met 60,6% (inclusief 2 extra procentpunten die de binnenvaart ten koste van het wegvervoer wist binnen te halen), gevolgd door het wegvervoer (28,1%), het spoorwegvervoer (9,6%) en de overslag of het feederverkeer (1,6%).
- In 2023 deden 14.614 binnenschepen de haven van Constanţa aan (10.890 in 2022). Net als voor het zeevervoer, was het binnenvaartvervoer in 2023 in de haven van Constanţa het hoogste in de geschiedenis. Het bereikte 21,8 miljoen ton, een stijging van -40% vergeleken met 2022. Deze groei is voornamelijk toe te schrijven aan grotere volumes graantransport. Oekraïne is een van de grootste graanexporteurs ter wereld en Constanţa is de grootste alternatieve exportroute geworden sinds het begin van de grootschalige Russische invasie en aanvalsoorlog tegen Oekraïne. De goederen die in de haven van Constanţa met betrekking tot Oekraïne werden overgeslagen (zowel zeevervoer als binnenvaart) lagen bij 25 miljoen ton, waarvan 14 miljoen kan worden toegeschreven aan Oekraïens graan dat via de haven van Constanţa wordt vervoerd.
- Kijkt men specifiek naar het binnenvaartvervoer, dan kan worden vastgesteld dat in de haven van Constanţa voornamelijk droge lading wordt overgeslagen, met een aandeel van bijna 85% van de totale hoeveelheid goederen. De volumes voor droge lading stegen met +40% ten opzichte van 2022. De grootste stijging in droge lading hangt vooral samen met graan, maar er werd ook een stijging genoteerd voor ijzererts, staal en ijzerschroot. Voor het tweede, opeenvolgende jaar verdubbelden de volumes voor vloeibare goederen bijna. Deze groei kan voornamelijk worden toegeschreven aan een toename van de volumes van aardolieproducten die in de haven worden overgeslagen. Ook het containervervoer bereikte voor het tweede jaar op rij een recordjaar en is meer dan verdubbeld vergeleken met 2022. Het blijft echter op een laag niveau in vergelijking met vloeibare en droge lading. Algemene lading bleef stabiel. Het binnenvaartverkeer bestaat voornamelijk uit doorvoer en cabotage.
- De overslag door de binnenvaart daalde met -6,2% in 2023 (7,00 miljoen ton) in vergelijking met 2022 (7,47 miljoen ton): de uitvoer nam af (-15,6%), terwijl de invoer licht steeg (+1,9%). Deze daling wordt toegeschreven aan de ongunstige economische omstandigheden die nauw samenhangen met de wereldwijde geopolitieke situatie.
- De volumes voor containers en droge lading daalden tussen 2022 en 2023 met respectievelijk -15,7% en -7,8%. Voor het segment containers, dat sinds 2021 kleiner wordt, werd deze daling voornamelijk veroorzaakt door de algemene moeilijke macro-economische context, die ook veel andere Europese havens trof in 2023. Bij de droge lading kende het steenkoolsegment een sterke daling (-32,1%) in vergelijking met 2022, toen er een verschuiving was naar steenkool in de energiesector als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Deze verschuiving in de richting van steenkool werd niet meer waargenomen in 2023 en Duitsland heeft zijn energietransitie voortgezet, waarbij de focus ligt op de productie van duurzame elektriciteit en het uitfaseren van kolengestookte elektriciteitscentrales.
- Wat vloeibare lading betreft, bleven de volumes stabiel tussen 2022 en 2023.
- In 2023 werd naar het achterland in totaal 85,3 miljoen ton goederen vervoerd (tegenover 88 miljoen ton in 2022). Met een aandeel van 53,5% (-0,4 procentpunt) ligt het spoorwegvervoer voor op het wegvervoer met 38,1% (+0,5 procentpunt) en de binnenvaart met 8,4% (-0,1 procentpunt).
Bronnen: Havenstatistieken, Destatis, CBS, Eurostat [iww_go_aport] en Donaucommissie
* De gegevens voor Szczecin hebben betrekking op 2022.
Bron: Roemeens instituut voor de statistiek
ROTTERDAM
AFBEELDING 1: OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN ROTTERDAM (IN MILJOEN TON) *
Bron: CBS
* Ter informatie: in voorgaande jaren werden gegevens van de haven van Rotterdam gebruikt die gebaseerd waren op CBS-gegevens, wat een verschil in de gerapporteerde aantallen van de afgelopen jaren kan verklaren. De algemene trends blijven echter gelijk.
AFBEELDING 2: OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN ROTTERDAM PER GOEDERENSEGMENT (IN MILJOEN TON) *
Bron: CBS
* Bij deze berekening is geen rekening gehouden met de algemene lading. In 2023 bedroeg het vervoersvolume voor het segment algemene lading 3,1 miljoen ton.
ANTWERP-BRUGES
AFBEELDING 3: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN ANTWERP-BRUGES (IN MILJOEN TON) *
Bron: Port of Antwerp-Bruges
* Vanaf 2021 worden de cijfers voor de hoeveelheden goederen die in de havens van Antwerpen en Zeebrugge werden overgeslagen onder de naam ‘Port of Antwerp-Bruges’ gepubliceerd.
AFBEELDING 4 : BINNENVAAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN ANTWERP-BRUGES PER GOEDERENSEGMENT (IN MILJOEN TON) *
Bron: Port of Antwerp-Bruges
* Bij deze berekening is geen rekening gehouden met ro/ro, conventionele en overige, niet nader gespecifieerde goederen (in 2023 bedroeg het vervoersvolume voor deze drie goederensegmenten 6,6 miljoen ton, waarvan het segment conventionele goederen het grootste deel vormde).
Vanaf 2021 worden de cijfers voor de hoeveelheid goederen die in de havens van Antwerpen en Zeebrugge werd overgeslagen onder de naam ‘Port of Antwerp-Bruges’ gepubliceerd.
NORTH SEA PORT
AFBEELDING 5: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE NORTH SEA PORT (IN MILJOEN TON) *
Bron: North Sea Port
AFBEELDING 6: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE NORTH SEA PORT PER GOEDERENSEGMENT (IN MILJOEN TON) *
Bron: North Sea Port
* Bij deze berekening is geen rekening gehouden met ro/ro en conventionele goederen (in 2023 bedroeg het vervoersvolume voor deze twee goederensegmenten respectievelijk 0,1 miljoen ton en 4,2 miljoen ton).
CONSTANŢA
AFBEELDING 7: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN CONSTANŢA (IN MILJOEN TON)
Bron: haven van Constanţa
HAMBURG
AFBEELDING 8: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN HAMBURG (IN MILJOEN TON)
Bron: Bureau voor de statistiek van Hamburg en Schleswig-Holstein
AFBEELDING 9: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE ZEEHAVEN VAN HAMBURG PER GOEDERENSEGMENT (IN MILJOEN TON) *
Bron: Bureau voor de statistiek van Hamburg en Schleswig-Holstein
* Bij deze berekening is geen rekening gehouden met algemene lading (in 2023 bedroeg het vervoerde volume voor dit segment 0,2 miljoen ton).
BELANGRIJKSTE EUROPESE BINNENHAVENS29
RIJNHAVENS
TABEL 1 : OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE BELANGRIJKSTE RIJNHAVENS (IN MILJOEN TON) EN VERANDERINGSPERCENTAGE 2023/2022 *
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023/2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Duisburg | 42,4 | 44,9 | 41,9 | 41,5 | -0,9% |
Keulen | 9,1 | 9,8 | 8,2 | 7,7 | -6,0% |
Karlsruhe | 6,2 | 6,4 | 6,8 | 6,4 | -5,5% |
Mannheim | 6,9 | 7,3 | 7,6 | 6,3 | -16,8% |
Straatsburg | 6,8 | 6,9 | 6,4 | 6,2 | -3,0% |
Neuss | 6,5 | 6,6 | 5,6 | 5,5 | -1,2% |
Ludwigshafen | 6,8 | 6,9 | 5,6 | 5,0 | -11,0% |
Bazel | 5,1 | 5,4 | 4,6 | 4,9 | +8,0% |
Mainz | 3,8 | 3,1 | 3,5 | 3,3 | -5,6% |
Mulhouse | 4,2 | 4,1 | 3,6 | 3,2 | -12,8% |
Kehl | 4,4 | 4,4 | 3,2 | 2,7 | -14,4% |
Krefeld | 3,0 | 3,4 | 3,1 | 2,7 | -12,3% |
Andernach | 2,7 | 2,7 | 2,3 | 2,2 | -5,3% |
Wesseling | 2,5 | 2,1 | 1,9 | 1,8 | -6,4% |
Wesel | 2,0 | 2,1 | 2,1 | 1,8 | -13,8% |
Totaal | 112,4 | 116,3 | 106,5 | 101,4 | -4,8% |
Bronnen: Destatis, Port de Strasbourg, Schweizerische Rheinhäfen, Port de Mulhouse
Het ‘totaal’ heeft alleen betrekking op de havens in de tabel, niet op alle Rijnhavens.
* De cijfers voor de Duitse havens zijn gebaseerd op de geografische benadering, wat inhoudt dat de volledige overslag van goederen binnen een stad is opgenomen en niet alleen de goederen in een specifieke haven.
TOTAAL BINNENVAARTVERVOER PER JAAR (IN MILJOEN TON)
HAVENS IN DUITSLAND BUITEN DE RIJN *
TABEL 2 : BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE BELANGRIJKSTE HAVENS BUITEN DE RIJN IN DUITSLAND (IN MILJOEN TON) EN VERANDERINGSPERCENTAGE 2023/2022 *
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023/2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Hamburg | 7,9 | 7,6 | 8,3 | 7,6 | -8,3% |
Frankfurt am Main | 5,7 | 5,4 | 4,8 | 5,0 | +4,6% |
Gelsenkirchen | 4,6 | 4,9 | 4,9 | 4,3 | -12,6% |
Brunsbüttel | 2,7 | 2,8 | 2,8 | 3,2 | +14,0% |
Marl | 3,2 | 3,1 | 2,9 | 2,9 | +2,0% |
Bottrop | 3,1 | 2,8 | 2,8 | 2,8 | +2,3% |
Bremen | 2,7 | 3,3 | 3,2 | 2,7 | -16,7% |
Saarlouis | 1,9 | 2,6 | 2,8 | 2,7 | -2,3% |
Magdeburg | 2,6 | 2,7 | 2,4 | 2,7 | +14,0% |
Salzgitter | 2,2 | 2,7 | 2,7 | 2,5 | -7,1% |
Lünen | 1,8 | 2,3 | 2,6 | 2,3 | -9,9% |
Hamm | 2,7 | 2,1 | 2,1 | 2,0 | -2,9% |
Lingen (Ems) | 1,9 | 2,1 | 2,0 | 1,8 | -11,7% |
Heilbronn | 1,8 | 2,2 | 1,9 | 1,6 | -14,0% |
Berlijn | 1,8 | 1,8 | 1,7 | 1,3 | -23,1% |
Totaal | 46,6 | 48,4 | 47,7 | 45,5 | -4,7% |
Bron: Destatis
* De cijfers voor de Duitse havens zijn gebaseerd op de geografische benadering, wat inhoudt dat de volledige overslag van goederen binnen een stad is opgenomen en niet alleen de goederen in een specifieke haven. Voor Hamburg liggen de cijfers met deze benadering daardoor hoger dan de cijfers van de haven van Hamburg zelf, omdat er in de stad ook nog andere overslaglocaties zijn.
TOTAAL BINNENVAARTVERVOER PER JAAR (IN MILJOEN TON)
FRANSE EN BELGISCHE HAVENS30
TABEL 3: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN GROTE FRANSE EN BELGISCHE HAVENS (IN MILJOEN TON) EN VERANDERINGSPERCENTAGE 2023/2022
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023/2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Antwerpen | 101,0 | 109,4 31 | 101,2 | 97,8 | -3,4% |
Parijs | 22,8 | 22,5 | 20,6 | 19,6 | -5,0% |
Luik | 13,9 | 14,9 | 14,5 | 11,8 | -19,2% |
La Louvière | 6,2 | 6,4 | 6,8 | 6,4 | -5,9% |
Straatsburg | 6,8 | 6,9 | 6,4 | 6,2 | -3,0% |
Rouen | 5,9 | 5,4 | 4,9 | 5,0 | +2,9% |
Brussel | 4,9 | 5,4 | 5,1 | 4,8 | -5,3% |
Namen | 3,8 | 4,3 | 4,3 | 4,8 | +12,6% |
Mulhouse | 4,2 | 4,1 | 3,6 | 3,2 | -12,8% |
Le Havre | 2,7 | 3,0 | 3,2 | 2,9 | -10,7% |
Duinkerke | 2,9 | 2,6 | 2,1 | 2,1 | +1,7% |
Rijsel | 2,0 | 2,3 | 2,4 | 1,9 | -16,4% |
Marseille | 1,9 | 2,0 | 2,1 | 1,8 | -14,4% |
Metz | 2,0 | 1,7 | 1,8 | 1,4 | -18,5% |
Lyon | 1,0 | 1,2 | 1,2 | 1,1 | -6,7% |
Ports de l’Escaut32 | 1,1 | 1,2 | 1,2 | 1,1 | -6,9% |
Villefranche-sur-Saône | 0,7 | 0,7 | 0,7 | 0,7 | -2,7% |
Totaal | 183,8 | 194,0 | 182,0 | 172,6 | -5,1% |
Bronnen: Voies Navigables de France, Ports de Paris, Port de Liège, Port Autonome du Centre et de l’Ouest, Port de Strasbourg, Port de Mulhouse, Port de Bruxelles, Port de Namur, Nouveau Port de Metz, Port de Lille, Port de Dunkerque, Port of Antwerp-Bruges, Association française des ports intérieurs (AFPI)
Het ‘totaal’ heeft alleen betrekking op de havens in de tabel, niet op alle Franse en Belgische havens.
TOTAAL BINNENVAARTVERVOER PER JAAR (IN MILJOEN TON)
DONAUHAVENS
TABEL 4: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN BELANGRIJKE DONAUHAVENS (IN MILJOEN TON) EN VERANDERINGSPERCENTAGE 2023/2022
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023/2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Constanţa | 14,5 | 15,8 | 15,4 | 21,7 | +41,0% |
Izmael | 3,2 | 4,1 | 8,9 | 20,3 | +127,9% |
Reni | 0,8 | 1,4 | 6,8 | 10,1 | +47,5% |
Linz | 3,4 | 3,5 | 2,9 | 2,9 | -0,4% |
Smederovo | 2,6 | 3,2 | 3,0 | 2,8 | -7,5% |
Giurgulesti | 1,2 | 1,8 | 2,1 | 2,7 | +24,4% |
Galaţi | 2,8 | 3,3 | 3,0 | 1,9 | -36,0% |
Pancevo | 2,0 | 0,9 | 1,6 | 1,6 | +3,3% |
Bratislava | 1,5 | 1,8 | 1,9 | 1,5 | -22,0% |
Drobeta Turnu Severin | 1,0 | 1,2 | 1,0 | 1,4 | +29,5% |
Regensburg | 1,5 | 1,3 | 1,1 | 1,0 | -5,7% |
Prahovo | 1,2 | 1,0 | 0,9 | 1,0 | +13,0% |
Budapest-Csepel | 1,2 | 1,2 | 1,0 | 0,9 | -9,8% |
Novi Sad | 1,6 | 1,4 | 0,9 | 0,9 | -6,2% |
Călăraşi-Chiciu | 0,9 | 0,9 | 0,6 | 0,9 | +66,4% |
Măcin | 1,2 | 1,2 | 0,9 | 0,7 | -22,4% |
Giurgiu | 0,8 | 1,0 | 0,7 | 0,7 | +9,1% |
Wenen | 0,8 | 0,9 | 0,6 | 0,6 | +8,6% |
Brăila | 0,3 | 0,5 | 0,8 | 0,4 | -55,9% |
Enns | 0,6 | 0,7 | 0,5 | 0,4 | -24,8% |
Baja | 0,8 | 0,6 | 0,3 | 0,3 | +14,6% |
Tulcea | 1,2 | 1,3 | 0,5 | 0,2 | -65,1% |
Totaal | 45,1 | 49,0 | 55,4 | 75,0 | +34,8% |
Bronnen: Marktobservatierapport van de Donaucommissie, Roemeens instituut voor de statistiek
Het ‘totaal’ heeft alleen betrekking op de havens in de tabel en niet op alle Donauhavens. De gegevens uit afbeelding 6 komen van de haven van Constanţa, terwijl de gegevens uit deze tabel afkomstig zijn van het Roemeens instituut voor de statistiek. Dit kan het kleine verschil tussen de cijfers verklaren.
TOTAAL BINNENVAARTVERVOER PER JAAR (IN MILJOEN TON)
SAVAHAVENS
TABEL 5: BINNENVAARTGERELATEERDE OVERSLAG VAN GOEDEREN IN DE BELANGRIJKE SAVAHAVENS (IN 1.000 TON) EN VERANDERINGSPERCENTAGE 2023/2022 *
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2023/2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Servië | |||||
Overige overslaglocaties | 2.100 | 2.283 | 3.200 | 4.381 | +37,0% |
Sremska Mitrovica | 486 | 693 | 1.194 | 722 | -40,0% |
Šabac | 170 | 224 | 142 | 131 | -8,0% |
Kroatië | |||||
Slavonski Brod | 138 | 192 | 161 | 180 | +12,0% |
Sisak | 55 | 29 | 38 | 29 | -2,0% |
Bosnië en Herzegovina | |||||
Brčko | 73 | 31 | 41 | 61 | +49,0% |
Totaal | 3.022 | 3.452 | 4.775 | 5.504 | +15,0% |
Bron: Internationale Commissie van het stroomgebied van de Sava
* In 2015 vroeg de haven van Šamac in Bosnië en Herzegovina het faillissement aan en als gevolg daarvan zijn er sindsdien geen overslaggegevens meer geregistreerd. Het productieproces van de olieraffinaderij in Brod ligt sinds 2020 stil. Sinds 2018 worden er gegevens voor kleinere overslaglocaties in Servië vergaard in de categorie ‘overige havens’.
TOTAAL BINNENVAARTVERVOER PER JAAR (IN 1.000 TON)