3. NATIONALE INVESTERINGEN IN DE BINNENVAARTINFRASTRUCTUUR

Download de PDF

• Infrastructuur is en blijft een basisvoorwaarde voor betrouwbaar binnenvaartvervoer. De Rijnoeverstaten en Donaulanden verstrekken jaargegevens over de uitgaven voor het onderhoud van de infrastructuur en de investeringen in infrastructuur.
• In de Rijnoeverstaten, die over een dicht waterwegennetwerk beschikken, kunnen de hoogste investeringen vastgesteld worden in Duitsland en Nederland. In de Donaustaten en landen in Midden-Europa, zijn de uitgaven voor onderhoud in Servië, Oostenrijk, Bulgarije, Polen en de Tsjechische Republiek de laatste jaren stapje voor stapje gestegen. Het land met het hoogste modale aandeel in het Donaustroomgebied is Roemenië, wat de reden kan zijn voor het hoge investeringsniveau de afgelopen jaren.
• Met de hier gepresenteerde gegevens kan voor elk land een analyse worden gemaakt, maar een vergelijking van de trends in de onderhoudsuitgaven en investeringen tussen de verschillende landen is niet mogelijk. De uitgaven voor onderhoud kunnen bijvoorbeeld tussen de landen sterk verschillen vanwege de lengte en aard van de waterweg, of het aantal kunstwerken in de waterwegen.

 

INLEIDING

  • Om het hele jaar door de bevaarbaarheid te verzekeren, moet de toestand van het binnenvaartnetwerk de gebruikers in staat stellen de vaarwegen op een efficiënte, betrouwbare en veilige manier te benutten, door te zorgen voor minimumvaarwegdieptes en een zeker dienstverleningsniveau (Good Navigation Status). Hiervoor moet infrastructuur voor de binnenvaart worden aangelegd, onderhouden en gemoderniseerd door middel van investeringen in het kader van een samenhangende corridorvisie. Er moet hierbij ook rekening worden gehouden met de toegenomen behoefte aan snel, betrouwbaar en naadloos op elkaar afgestemd goederen- en personenverkeer van hoge kwaliteit. Het is daarom van fundamenteel belang om de investeringen in de binnenvaartinfrastructuur in de verschillende landen in kaart te brengen. Wat elk land precies doet om deze ‘Good Navigation Status’ te garanderen, valt buiten het bestek van dit hoofdstuk.
  • Onderhoud, herstel en nieuwbouw zijn de bepalende factoren om de prestaties en betrouwbaarheid van de binnenvaart te verbeteren. Alle financiële steun om meer onderhouds-, sanerings- en moderniseringswerkzaamheden te kunnen uitvoeren, zal de infrastructuur daarom rechtstreeks ten goede komen. Daarbij mag niet worden vergeten dat dit projecten op lange termijn betreft die onderdeel zijn van een levenscyclusbenadering van de investering.22
  • De uitgaven voor de infrastructuur kunnen in twee hoofdcategorieën worden gesplitst: investeringen en uitgaven voor onderhoud.
  • De onderhoudsuitgaven zijn gericht op de reeds bestaande infrastructuur en de instandhouding daarvan. De uitgaven voor het onderhoud, zoals die voor baggerwerkzaamheden om de overeengekomen vaarwegdiepte te borgen, komen echter op dit moment niet in aanmerking voor medefinanciering van de EU in het kader van de ‘Connecting Europe Facility II’ (CEF II). Het is aan de lidstaten om hun netwerk van binnenwateren te onderhouden, een taak die van fundamenteel belang is voor de ontwikkeling van de sector. Wel moet worden opgemerkt dat de onderhoudsuitgaven van land tot land sterk kunnen verschillen, naargelang:
    – de lengte van de bevaarbare waterweg,
    – de aard daarvan (vrijstromend of niet) en
    – het aantal bouwwerken aan deze waterweg (sluizen en dammen vormen over het algemeen de belangrijkste uitgavenposten).
  • De investeringsuitgaven omvatten middelen voor nieuwe projecten zoals de uitbreiding of modernisering van waterwegen. Deze investeringen komen ook in aanmerking voor medefinanciering op EU-niveau, bijvoorbeeld via het programma CEF II. Juridisch gezien houdt dit in dat voor investeringen een milieueffectrapport moet worden opgesteld, terwijl uitgaven voor het onderhoud normaliter niet aan dergelijke wettelijke voorschriften zijn onderworpen. Voor onderhoudswerkzaamheden door vaarwegautoriteiten kunnen echter milieuvergunningen nodig zijn. De investeringen in haveninfrastructuur worden niet in dit hoofdstuk behandeld.

 

PROBLEMEN MET HET VERGAREN VAN GEGEVENS OVER UITGAVEN VOOR INFRASTRUCTUUR

  • Het is niet mogelijk om de gegevens van de landen met elkaar te vergelijken, omdat er nogal wat haken en ogen zijn die eerst nader bekeken moeten worden voordat er goed gefundeerde conclusies getrokken kunnen worden. Tekortkomingen in de gegevens ontstaan omdat niet altijd dezelfde methoden voor het verzamelen van de gegevens en dezelfde definities worden gebruikt. Ook de soorten waterwegen in de verschillende landen wijken van elkaar af. Zo moet in landen waarvan een groot deel van de rivieren vrijstromend is veel meer aan onderhoud worden gedaan dan in landen waar dit aandeel kleiner is. Daar staat tegenover dat rivieren met veel sluizen ook grote uitgaven voor investeringen in en onderhoud van sluizen vereisen.
  • Ook de methodes lopen uiteen: in het ene land wordt het materieel voor het onderhoud van de infrastructuur wél en in het andere land niet in de onderhoudsuitgaven voor infrastructuur meegeteld. Dit verklaart wellicht ook ten dele waarom er soms tussen de gegevensbronnen onderling discrepanties zijn. Als gevolg van deze verschillende methoden en de verschillende soorten waterwegen is ervoor gekozen om voor elk land de trend te schetsen. Bovendien kunnen de uitgaven voor investeringen en onderhoud niet altijd zuiver van elkaar gescheiden worden.
  • Een andere belangrijke reden heeft te maken met de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor het verzamelen van de gegevens. In de meeste Rijnoever- en Donaulanden zijn de vaarwegbeheerders hiermee belast.
  • Tenslotte, maar niet minder belangrijk, is het van belang om te vermelden dat, afhankelijk van de CEMT23-klasse van de vaarweg, de autoriteit die verantwoordelijk is voor het beheer van de investeringen in de infrastructuur kan verschillen: soms is dit een taak die bij een nationale autoriteit ligt, soms kan dit echter ook een regionale autoriteit zijn. De infrastructuuruitgaven voor de binnenwateren die onder de verantwoordelijkheid van de regionale autoriteiten vallen – meestal regionale vaarwegen van CEMT-klasse III of lager – zijn daarom wellicht niet altijd vervat in de gegevens over de nationale uitgaven voor infrastructuur. Voor de landen met meerdere regionale bevaarbare waterwegen van CEMT-klasse III of lager is het waarschijnlijk dat het in dit hoofdstuk vermelde totaal van de uitgaven voor de infrastructuur te laag geschat is. Dit geldt met name voor Nederland en Polen.
  • Op grond hiervan kan de conclusie worden getrokken dat het proces voor de gegevensvergaring verbeterd zou moeten worden, wellicht door op Europees vlak geharmoniseerde criteria vast te leggen voor de melding van uitgaven voor de infrastructuur.

 

OVERZICHT PER LAND

    RIJNOEVERSTATEN

    • Voor de Rijnoeverstaten zijn de relevante gegevens over de uitgaven voor het onderhoud van en de investeringen in infrastructuur afkomstig van de OESO. Als gevolg van de hierboven beschreven tekortkomingen wordt ervan afgezien de landen met elkaar te vergelijken. De gegevens laten wel toe per land de tendensen te analyseren op basis van twee beschikbare indicatorvariabelen (onderhoudsuitgaven en investeringen). Er wordt op gewezen dat er in de OESO-databank geen gegevens beschikbaar zijn voor Zwitserland als geheel, noch over de uitgaven voor het onderhoud van infrastructuur in Duitsland.
    • De OESO-databank bevat gegevens over de infrastructuur zowel aan land als in de waterweg. Dit hangt samen met de definitie die de OESO hanteert voor de binnenvaartinfrastructuur (en de daaraan verbonden kosten), die zowel constructies aan land als op of in het water omvat: “Infrastructuur omvat bouwwerken aan land, vaargeulen en permanente bouwwerken, gebouwen, schutsluizen, afmeervoorzieningen, tolposten, alsook de vast ingebouwde of aangesloten voorzieningen, installaties en alle bijkomende aansluitingen (signalering, telecommunicatie, enz.) in tegenstelling tot binnenvaartschepen”. 24
    • Wat de uitgaven voor het onderhoud van de infrastructuur in Duitsland betreft, maken de nationale gegevens over de uitgaven voor het onderhoud van het vervoer over water meestal geen onderscheid tussen binnenwater en zeewater, waardoor een analyse nagenoeg onmogelijk wordt.
    • In het algemeen kan worden vastgesteld dat in de Rijnoeverstaten zowel de investeringsuitgaven als de onderhoudsuitgaven in de loop der tijd zijn gestegen, waarbij Duitsland en Nederland de hoogste investeringsuitgaven hebben. Dit kan zeker worden verklaard door het dichte netwerk van waterwegen en de omvangrijke binnenvaartactiviteiten in beide landen.

      •  

      TABEL 1: ONDERHOUDSUITGAVEN VOOR BINNENVAARTINFRASTRUCTUUR (IN MILJOEN EURO)

      Land/Jaar20102011201220132014201520162017201820192020202120222023
      België65,058,071,066,027,082,0103,087,560,061,055,094,066,091,0
      Frankrijk60,061,0224,825226,9224,5226,5220,8232,0233,4252,6291,4332,6354,9359,1
      Duitslandn/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/a
      Luxemburg0,30,20,30,20,20,10,20,20,20,30,1n/an/an/a
      Nederland544,0430,5346,5266,9291,9317,3398,4419,7411,1463,7480,9577,7635,2589,5
      Zwitserlandn/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/a

      Bron: OESO
       

      TABEL 2: INVESTERINGEN IN BINNENVAARTINFRASTRUCTUUR (IN MILJOEN EURO)

      Land/Jaar20102011201220132014201520162017201820192020202120222023
      België154,0152,0152,0167,0103,0291,0225,0237,5197,0197,0249,0562,0n/an/a
      Frankrijk253,2264,3236,0224,4180,0164,1192,335,1226,3163,0306,6349,5381,0667,4
      Duitsland1.100,01.070,0885,0865,0865,0830,0880,0815,0860,01.100,01.315,01.180,01.370,01.220,0
      Luxemburg1,01,30,70,10,30,00,10,00,10,10,1n/an/an/a
      Nederland252,0460,7470,6558,6589,7578,7357,9511,0430,5532,7555,7826,2810,3734,3
      Zwitserlandn/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/an/a

      Bron: OESO
       

    DONAUSTATEN, TSJECHISCHE REPUBLIEK EN POLEN

    • Voor de Donaustaten, de Tsjechische Republiek en Polen zijn de relevante gegevens over de onderhouds- en investeringsuitgaven voor de infrastructuur in het algemeen wel beschikbaar in de OESO-database.
    • Uit deze database blijkt dat vooral in Servië de uitgaven voor onderhoud hoog zijn, een land waar deze uitgaven in de loop der tijd zijn toegenomen. Ook in Oostenrijk, Bulgarije, Polen en Tsjechië zijn deze uitgaven de afgelopen jaren gestaag gestegen. Wat de andere Donaulanden betreft, is het niveau van de onderhoudsuitgaven door de jaren heen vrijwel gelijk gebleven.
    • Wat de investeringsuitgaven betreft, is Roemenië het land met het hoogste aandeel in de modal split voor de binnenvaart, wat het hoge bedrag aan investeringen in deze categorie in de loop van de tijd kan verklaren, ook al zijn deze investeringen zoals blijkt uit de cijfers sinds 2010 gedaald en zijn er sinds 2019 geen gegevens beschikbaar. Dit hangt gedeeltelijk samen met het feit dat de Roemeense vaarwegautoriteiten de afgelopen jaren veel hebben geïnvesteerd in materieel om hun onderhoudswerkzaamheden te verbeteren in plaats van in grote waterbouwkundige projecten aan rivieren. In Servië zijn dergelijke investeringen sinds 2010 ook gestegen, maar in 2023 voor het eerst gedaald, nadat een groot waterbouwkundig project was voltooid waarmee zes grote knelpunten werden weggewerkt. In de Tsjechische Republiek fluctueerden de uitgaven jarenlang, met uitschieters naar boven in 2019 en 2020. Daarna zijn de uitgaven weer teruggelopen. In Polen zijn de investeringsuitgaven sinds 2020 gestegen.

      •  

      TABEL 3: ONDERHOUDSUITGAVEN VOOR BINNENVAARTINFRASTRUCTUUR (IN MILJOEN EURO)

      Land/Jaar20102011201220132014201520162017201820192020202120222023
      Oostenrijkn/a11,012,017,019,014,012,013,012,013,013,014,014,016,0
      Servië13,323,017,616,517,329,828,732,935,343,332,630,540,654,8
      Slowakije2,02,03,04,09,03,70,37,11,8n/a2,02,03,03,0
      Republiek Moldavië0,0n/an/an/an/a0,10,10,10,1n/an/an/an/an/a
      Hongarije3,21,60,80,81,31,42,72,22,12,22,01,82,52,1
      Bulgarije1,01,51,01,01,01,01,31,43,43,63,63,12,64,6
      Kroatië0,70,81,21,22,11,61,42,02,11,93,02,01,02,0
      Tsjechische Republiek1,51,82,94,64,57,56,26,57,512,25,33,96,27,3

      Bron: OESO
       

      TABEL 4: INVESTERINGEN IN BINNENVAARTINFRASTRUCTUUR (IN MILJOEN EURO)

      Land/Jaar20102011201220132014201520162017201820192020202120222023
      Oostenrijk11,02,03,011,010,02,02,03,03,04,53,74,37,05,0
      Servië21,225,824,715,517,722,340,734,345,949,147,250,655,239,4
      Slowakije3,01,01,01,00,00,10,11,11,5n/a1,10,01,01,0
      Republiek Moldavië0,00,70,20,10,10,10,10,10,1n/an/an/an/an/a
      Hongarije0,80,20,010,10,020,010,30,21,10,93,11,10,00,2
      Bulgarije0,00,00,00,00,51,30,00,20,00,01,00,00,00,0
      Kroatië2,63,53,31,74,16,03,02,03,03,07,03,010,010,0
      Tsjechische Republiek57,822,317,27,29,615,19,87,22,851,155,530,224,120,7
      Roemenië423,5519,0279,5268,1314,1505,9236,9105,1189,7n/an/an/an/an/a

      Bron: OESO
       

    • Naast de gegevens van de OESO zijn er ook meer gedetailleerde gegevens beschikbaar die afkomstig zijn uit het rapport van het FRMMP/GNS.26 Het rapport van het FRMMP/GNS beperkt zich tot de infrastructuur van de waterwegen; de uitgaven voor infrastructuur aan de wal zoals ligplaatsen, jaagpaden, enz. zijn niet daarin opgenomen. In dit rapport gaat het om de volgende soorten uitgaven: baggerwerkzaamheden, vaarwegmonitoring en -markering, waterstandmetingen, onderhoud aan sluizen (in Roemenië), informatie over gemeten en voorspelde waterstanden, informatie over vaarwegdieptes, markeringsplannen, meteorologische informatie en vergelijkbare aspecten. Investeringen in structurele infrastructuur (bv. waterbouwkundige maatregelen) vallen buiten het kader van de FRMMP/GNS-monitoring, aangezien de focus alleen op sanerings- en onderhoudswerkzaamheden ligt. Investeringen in sanerings- en onderhoudsuitrusting, zoals baggerschepen, worden echter wel in kaart gebracht omdat ze de technische capaciteiten van de vaarwegautoriteiten vergroten. Er zijn dus verschillen tussen de gegevens van de OESO en die van het FRMMP/GNS, met name als gevolg van verschillen in methodologie, scope en definities. In het rapport van het FRMMP/GNS wordt meer in detail aangegeven op welke gebieden uitgaven gefinancierd worden en wordt ook een completer beeld geschetst van de bedragen die voor de verschillende herstel- en onderhoudswerkzaamheden worden uitgetrokken. Voor Oostenrijk bijvoorbeeld wijken de in deze twee databanken vervatte cijfers zeer sterk van elkaar af, omdat de OESO-gegevens ook de uitgaven voor het onderhoud van jaagpaden, enz. omvat. Dit voorbeeld bevestigt dat de gegevens met betrekking tot de investeringen met de nodige voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd.
    • Tabel 5 bevat harde cijfers over de onderhoudsuitgaven27 voor binnenvaartinfrastructuur voor de periode van 2017 tot 2024 voor de Donaulanden. Het verschil tussen vrijstromende en niet-vrijstromende riviergedeelten, zoals dat het geval is voor het stroomgebied van de Boven-Donau, kan verklaren waarom bepaalde uitgavenposten meer investeringen vereisen dan andere. De IJzeren Poort aan de Servisch-Roemeense grens heeft bijvoorbeeld invloed op het stroomopwaarts gelegen deel van de rivier, waar minder vaak onderhoudswerkzaamheden nodig zijn vanwege de stuwpanden.

      •  

      TABEL 5: NATIONALE ACTIEPLANNEN IN DE DONAULANDEN – ONDERHOUDSUITGAVEN VOOR INFRASTRUCTUUR (IN MILJOEN EURO)

      Jaar20172018201920202021202220232024Verandering 2023/2024
      Land
      Oostenrijk4,55,24,64,8n/an/a5,47,1+31,5%
      Bulgarije0,42,42,92,9n/an/a3,33,0-9,1%
      Roemenië15,313,513,216,0n/an/a13,622,0+61,8%
      Hongarijen/a0,90,2n/an/an/a0,50,4-20,0%
      Kroatië0,51,11,11,1n/an/a5,92,6-55,9%
      Slowakije2,62,31,82,6n/an/a4,03,1-16,1%
      Serviën/a0,4n/an/an/an/an/a13,5n/a
      Bosnië en Herzegovinan/an/an/an/an/an/an/a0,1n/a
      Moldaviën/an/an/an/an/an/an/an/an/a
      Oekraïnen/an/an/an/an/an/an/an/an/a
      Duitse Donau1,71,93,3n/an/an/an/a3,9n/a

      Bron: Nationale Actieplannen en rapporten over GNS, laatst bijgewerkt in het voorjaar 2025
      De ontbrekende waarden (n/a) zijn niet beschikbaar omdat zij niet door de landen verstrekt werden.

Privacy Overzicht

Deze website maakt gebruik van cookies om u de best mogelijke gebruikerservaring te bieden. Cookie-informatie wordt opgeslagen in uw browser en voert functies uit zoals herkenning op uw site, zodat ons team weet welke gebieden van de site voor u het meest interessant en nuttig zijn.