7. PASSAGIERSVAART

• In 2024 telde de actieve riviercruisevloot in Europa 408 schepen, die tezamen 60.702 bedden bieden. Hoewel er zeven nieuwe schepen op de markt bijkwamen, zijn er evenveel schepen van de markt gehaald. De nieuwbouwactiviteit, die sinds de coronapandemie nogal in het slop zat, toonde in 2024 eerste tekenen van herstel en verwacht wordt dat dit in 2025 en 2026 zal versnellen. Viking River Cruises heeft alleen al negentien nieuwe schepen in opdracht gegeven, die tussen 2025 en 2028 opgeleverd zullen worden.
• De vraag naar riviercruises bleef in de lift zitten. In het seizoen 2024 werden 1,39 miljoen passagiers geteld – oftewel 14% meer dan in 2023 – met een verkoop van tickets ter waarde van 3,54 miljard euro. Het merendeel van de passagiers maakte een cruise op de Rijn of de Donau, en de meeste passagiers waren afkomstig uit Noord-Amerika, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. De Franse rivieren en de Douro volgen op plaats drie en vier, zij het op grote afstand.
• Het aantal cruisereizen toonde groei op de Rijn, Moezel en Donau, hoewel de Donau een lager groeipercentage laat zien dan de twee andere rivieren. De bezettingsgraad op de Donau, wat een goede indicator is om het herstel in de riviercruisesector te meten, overschreed echter in 2024 de niveaus van vóór de pandemie in 2019.

RIVIERCRUISEVLOOT⁵⁸

• De actieve riviercruisevloot in Europa,⁵⁹ die meer dan 40% van de wereldwijde vloot van riviercruiseschepen uitmaakt, is voornamelijk gericht op de Centraal-Europese waterwegen.⁶⁰ Op deze waterweg vaart bijna 75% van de totale riviercruisevloot in Europa. Net als in 2023 bedroeg het aantal actieve riviercruiseschepen in Europa in 2024 408⁶¹ schepen, met in totaal 60.702 bedden (in vergelijking met 60.402 bedden in 2023). Er zijn in 2024 zeven nieuwe riviercruiseschepen op de markt gekomen, maar er zijn ook zeven schepen uit de vaart genomen.
• Na de Covid-19-pandemie werden er tussen 2022 en 2024 nog niet veel nieuwe riviercruiseschepen gebouwd. De verwachting is echter dat de nieuwbouw in 2025 weer zal toenemen. De nieuwbouwcijfers voor 2024 waren inderdaad al hoger dan in 2023 en zullen naar verwachting bijna verdrievoudigen in 2025. De orderportefeuille voor 2026 ziet er veelbelovend uit. Een voorbeeld voor deze positieve ontwikkeling is dat alleen al Viking River Cruises voor 2025 en 2026 elf nieuwe schepen in opdracht heeft gegeven en dat er voor 2027 en 2028 nog eens acht schepen zijn besteld. Onlangs werden er meer schepen dan ooit besteld voor de Rhône, de Seine en de Douro.
• De Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne heeft geleid tot een grotere vraag naar opvangmogelijkheden in de vorm van hotelkamers voor oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne, naast het toch al toenemende aantal asielzoekers in Europa. Als gevolg hiervan worden sommige schepen buiten het toeristisch seizoen als drijvende hotels gebruikt en tijdens het seizoen als riviercruiseschip. Dit was ook het geval in 2024. Sommige schepen, in het bijzonder de schepen van meer dan vijftig jaar oud, zijn zelfs permanent omgebouwd tot drijvende hotels; dit gold in 2022 voor zes schepen en in 2023 voor 16 schepen. Begin 2024 werden 18 schepen als zodanig aangegeven en het is onbekend of deze zullen terugkeren op de cruisemarkt. Door de aanhoudende oorlog zijn er momenteel geen cruises mogelijk op de Dnepr in Oekraïne en vier cruiseschepen die vroeger op de Dnepr voeren, zijn nu actief op de Donau.

 

AFBEELDING 1: AANTAL RIVIERCRUISESCHEPEN IN DE EU PER VAARGEBIED (2004 – 2025) *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2025)
* 2025: op basis van de orderportefeuille in mei 2025, waarvan er thans 14 worden gebruikt als drijvend hotel.

 
• In het seizoen 2024 werden zeven nieuwe schepen gebouwd (terwijl dit er in 2023 vier waren), die ook al eerder in opdracht waren gegeven. Naar verwachting zullen er in 2025 19 schepen op de markt komen, waaruit een duidelijk herstel blijkt. Er zijn al 14 schepen besteld voor het seizoen 2026, wat deze positieve trend bevestigt.

  

AFBEELDING 2: NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN VOOR DE EUROPESE MARKT 2004-2026 *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2025)
* 2025 en 2026: op basis van de orderportefeuille in mei 2025

 
• In 2024 waren de zeven nieuwe schepen goed voor een extra capaciteit van 1056 bedden (ten opzichte van 720 bedden in 2023) op de riviercruisemarkt in Europa. Voor het jaar 2025 wordt een extra capaciteit van 3079 bedden verwacht.

 

AFBEELDING 3: NIEUWE CAPACITEITEN IN DE CRUISEVAART VAN 2020 TOT 2025 PER
VAARGEBIED (AANTAL BEDDEN) *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2025)
* R-M-D= Rijn/Main/Main-Donaukanaal/Donau. 2025: op basis van de orderportefeuille in mei 2025.

 
• Na een afname tussen 2014 en 2018 bleef het gemiddelde aantal bedden op nieuwe cruiseschepen tot 2022 stijgen. De forse stijging in het gemiddelde aantal bedden per schip in 2022, die ook in afbeelding 4 zichtbaar is, hangt samen met het feit dat in 2022 de A-ROSA SENA in de vaart werd genomen, een schip met een capaciteit van 280 bedden. In 2023 is er geen vergelijkbaar groot schip op de markt gekomen, waardoor het gemiddelde aantal bedden van de nieuwe riviercruiseschepen in 2023 daalde ten opzichte van 2022. In 2024 nam het gemiddelde aantal bedden per nieuw riviercruiseschip verder af.

 

AFBEELDING 4: GEMIDDELD AANTAL BEDDEN OP NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN IN
EUROPA PER BOUWJAAR *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2025)
* Cijfer voor 2025: op basis van de orderportefeuille in mei 2025

VRAAG NAAR PASSAGIERSVERVOER OP EUROPESE WATERWEGEN⁶²⁶³⁶⁴

• De riviercruisesector in Europa heeft tussen 2023 en 2024 een aanzienlijke groei doorgemaakt, waarbij zowel het aantal passagiers als de omzet is gestegen. Tijdens het seizoen 2024 reisden 1,39 miljoen passagiers (een stijging van +14,0% ten opzichte van het seizoen 2023) van over de hele wereld op de Europese rivieren. Dit was goed voor een bruto ticketverkoop van 3,54 miljard euro (een stijging van +14,0% vergeleken met het seizoen 2023). Hoewel slechts 46% van de passagiers van overzee kwam, genereerden zij 71% van de totale inkomsten en verbleven zij ook langer op de riviercruiseschepen dan Europese gasten.
• De meeste passagiers boekten in het seizoen 2024 een cruise op de Rijn (met inbegrip van zijn zijrivieren) en de Donau; op de Franse rivieren en de Douro waren er veel minder riviercruisepassagiers onderweg. Voor de meeste markten waar deze riviercruisepassagiers vandaan komen, is het aantal in 2024 gestegen. De meeste passagiers waren afkomstig uit de VS/Canada (571.682 personen, oftewel 41% van het totale aantal passagiers) en de DACH-regio⁶⁵ (506.003 personen, wat overeenkomt met 37% van het totale aantal passagiers). Wat de leeftijd van de passagiers betreft, wordt de Europese markt voor riviercruises grotendeels gedomineerd door de leeftijdsgroepen 56-65 en 66-75 jaar.
• In Frankrijk zette het economisch herstel, dat in 2023 voor de hele riviertoerismesector⁶⁶ werd waargenomen, niet door in 2024, toen er 9,7 miljoen passagiers geteld werden (een daling van -20% vergeleken met 2023). De redenen voor deze daling zijn voornamelijk de economische situatie in de loop van het jaar en de organisatie van de Olympische Spelen van 2024 in Parijs, die op korte termijn een negatieve impact hadden.⁶⁷ Ook slechte weer heeft wellicht veel bezoekers afgeschrikt.
• Wat de duurzaamheid betreft, worden groenere schepen in de huidige context gebruikt als marketingargument om meer passagiers aan te trekken. Het lijkt er zelfs op dat klanten bereid zijn om meer te betalen voor een reis met een emissiearm of emissievrij schip, maar alleen als het prijsverschil niet te groot is. De grotere vraag van klanten naar emissiearme en emissievrije schepen kan een belangrijke drijfveer zijn voor scheepseigenaren om te investeren in groene technologieën en duurzame alternatieve brandstoffen.
• Uit een enquête in Frankrijk blijkt bijvoorbeeld dat een meerderheid van de ondernemingen in de riviertoerismesector de vergroening van hun vloot als hoogste prioriteit voor de investeringen in de komende 12 maanden aangeeft.⁶⁸ Bovendien bezit 37% van de ondervraagde ondernemingen in Parijs ten minste één elektrisch of hybride schip, dat in gebruik is of waarvan de ontwikkeling ver voortgeschreden is. Ook dit toont aan dat de ondernemingen in de riviercruisesector steeds meer oog hebben voor het milieu. De ombouw van het cruiseschip “Paris Trocadéro” naar volledig elektrisch is een goed voorbeeld voor deze nieuwe trend.⁶⁹

 
FOCUS OP DE DUURZAAMHEID VAN DE EUROPESE RIVIERCRUISESECTOR IN CIJFERS:
– 61% van de schepen kan varen op synthetische brandstoffen, 70% kan varen op biogene brandstoffen en 2% is uitgerust met een elektrische aandrijving;
– 96% van de schepen beschikt over een walstroomaansluiting;
– 29% van de schepen heeft een selectief katalytisch reductiesysteem;
– 34% van de schepen kan voldoen aan de NOx-grenswaarden van CCR II;
– 87% van de schepen heeft een geavanceerde boordzuiveringsinstallatie.

Bron: IG River Cruise-enquête; antwoorden van 222 representatieve schepen van de in totaal 408 actieve schepen van de riviercruisevloot in Europa.
 

• In 2024 passeerden 3.214 riviercruiseschepen de sluis van Iffezheim. Dit is een toename van 9,1% ten opzichte van 2023. Ook op de Moezel bij de sluis van Koblenz nam het aantal riviercruiseschepen toe. In 2024 werden bij deze sluis 1.538 cruiseschepen geteld, vergeleken met 1.518 in 2023 (+1,3%). Het aantal passages van riviercruiseschepen bij andere sluizen van de Moezel lag iets lager dan het jaar ervoor.⁷⁰ Ook op de Donau viel er in 2024 een stijging waar te nemen in het segment van de cruisevaart. In 2024 passeerden 3.597 cruiseschepen de aan de Boven-Donau gelegen sluis van Jochenstein, die op de grens tussen Duitsland en Oostenrijk ligt. Vergelijkt men dit met de cijfers van 2023 (3.432), staat dit gelijk aan een stijging van 4,8%. Bij het tweede meetpunt aan de Boven-Donau, de sluis van Gabčíkovo (grens tussen Slowakije en Hongarije), werden 4.344 schepen geteld, vergeleken met 4.030 in 2023 (+7,8%).

 

AFBEELDINGEN 5, 6 EN 7 : JAARLIJKS AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN OP DE
DONAU, RIJN EN MOEZEL *






Bronnen: Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat (WSV) en de Moezelcommissie
* Donau = Boven-Donau bij de Duits-Oostenrijkse grens (sluis bij Jochenstein). Rijn = Oberrhein (sluis bij Iffezheim). Moezel = sluis bij Koblenz.

 
• De bezettingsgraad van de riviercruiseschepen die de sluizen passeren, is een belangrijke indicator voor het herstel van de riviercruisesector. Ondanks de gevolgen van de oorlog in het Donaustroomgebied sinds 2022 zette de positieve ontwikkeling die al in 2022 en 2023 werd waargenomen, zich voort in het jaar 2024, zoals blijkt uit de gegevens voor het Donaustroomgebied (zie het volgende kader – focus op de bezettingsgraad in de riviercruisesector).
  Voor drie geografische punten langs de Donau (twee aan de Boven-Donau en één aan de Midden-Donau) zijn de gegevens voor het aantal passages en passagiers beschikbaar vanaf 2015. Dankzij dit geografische onderscheid kan worden vastgesteld hoe intensief de riviercruisevaart is op deze verschillende gedeelten van de Donau. Uit de analyse blijkt dat de activiteit het grootst is op de Boven-Donau. De riviercruises op de Boven-Donau zijn korte reizen van vijf, zeven of acht dagen op de routes Passau-Wenen-Bratislava-Boedapest. Op de Midden-Donau ten zuiden van Boedapest vonden minder cruises plaats dan op de gedeelten van de Donau stroomopwaarts van Boedapest. De riviercruiseschepen die langs het meetpunt ten zuiden van Boedapest varen, maken lange reizen naar het Donaustroomgebied met een duur van 14 dagen.

 

AFBEELDINGEN 8, 9 EN 10: ONTWIKKELING VAN HET AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN EN AANTAL PASSAGIERS PER GEDEELTE VAN DE DONAU EN GEMIDDELD AANTAL PASSAGIERS PER SCHIP *






Bron: Donaucommissie
* Boven-Donau DE-AT = Oostenrijks-Duitse grens (sluis bij Jochenstein). Boven-Donau SK-HU = Slowaaks-Hongaarse grens (sluis bij Gabčíkovo). Midden-Donau HU-HR-RS = Hongaars-Kroatisch-Servische grens (grensovergang bij Mohács in Zuid-Hongarije).

 
• Voor de twee meetpunten langs de Boven-Donau wijzen de gegevens op een toename van het aantal passages van cruiseschepen en passagiers in het jaar 2024. Bij het meetpunt langs de Midden-Donau ten zuiden van Boedapest werden minder cruiseschepen geteld en het aantal vervoerde passagiers daalde navenant. De schepen die langs het meetpunt in de Midden-Donau varen, verzorgen cruises met een duur van 14 dagen en hebben de Beneden-Donau als eindbestemming. Als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de daarmee samenhangende gevaren voor het gebied rond de Beneden-Donau, daalde het aantal cruises en passagiers voor deze lange cruises. Dit kan worden verklaard door het feit dat sommige ondernemingen hun aanbod hebben aangepast door een deel van hun reizen om te leiden om dit gevaarlijke gebied te vermijden.

 
FOCUS OP DE BEZETTINGSGRAAD IN DE RIVIERCRUISESECTOR

• Met behulp van een analyse van de bezettingsgraad van een vloot kan inzichtelijk worden gemaakt hoe de verhouding tussen vraag en aanbod zich in de loop der jaren ontwikkelt.
• De bezettingsgraad van riviercruiseschepen op de Boven-Donau kan worden berekend op basis van gegevens van de Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat (WSV) voor riviercruiseschepen op de Donau die de sluis bij Jochenstein passeren (Duits-Oostenrijkse grens).

 

AFBEELDING 11: BEZETTINGSGRAAD VAN RIVIERCRUISESCHEPEN OP DE DONAU (IN %) *


Bron: Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat (WSV)
* Bij de sluis bij Jochenstein (Duits-Oostenrijkse grens)
Bezettingsgraad = verhouding tussen het aantal passagiers en de passagierscapaciteit

 
• Deze afbeelding illustreert hoe de riviercruisesector op de Donau zich herstelt.⁷¹ In 2024 was de bezettingsgraad even hoog als in 2019. Aangezien 2019 het laatste jaar vóór de pandemie was, wijst dit resultaat op een gezond herstel van de riviercruisesector op de Donau. De gemiddelde bezettingsgraad in 2024 lag op 76,6%, vergeleken met 61,2% in 2023, 65,7% in 2022 en 74,8% in 2019.
• Wat de rivierhavens aan de Sava en Kupa betreft, wordt het meeste vervoer van passagiers geregistreerd in de haven van Belgrado in Servië. Sinds 2015 is het aantal riviercruisepassagiers dat in de haven van Belgrado (passagiersterminal) geteld werd, gestaag gestegen, van 60.000 passagiers in 2015 naar 104.000 in 2019. Dit weerspiegelt de positieve ontwikkeling van riviercruises op de Donau. Zo maken de meeste cruiseschepen die Belgrado aandoen, deel uit van cruises over de Donau die aanleggen in de belangrijkste Oost-Europese hoofdsteden.
• Net als in andere gebieden had ook hier de passagiersvaart te lijden onder de coronapandemie. In Belgrado werden in 2020 in de haven slechts 561 passagiers geteld. Na 2020 begon het aantal passagiers weer te klimmen tot 78.496 in 2024, een cijfer dat echter nog steeds flink lager ligt dan het niveau vóór de pandemie (104.000) De cijfers zijn echter gunstig en wijzen op herstel. In 2023 opende Servië nieuwe passagiersterminals in Sremska Mitrivica en Šabac. Dit zal de ontwikkeling van de passagiersvaart in de regio ongetwijfeld bevorderen. Daar staat tegenover dat de vaaromstandigheden op de waterwegen nog steeds de verdere ontwikkeling van de passagiersvaart in dit gebied in de weg staan.⁷²

 
 

LEEFTIJDSSTRUCTUUR VAN PASSAGIERSSCHEPEN IN DE RIJNVLOOT

• Voor de passagiersvloot wordt een onderscheid gemaakt tussen passagiersveerponten, riviercruiseschepen en passagiersschepen voor dagexcursies. De onderstaande afbeelding geeft een overzicht van de huidige vloot en hoe deze vloot zich in de afgelopen jaren ontwikkeld heeft. Daarbij moet echter worden opgemerkt dat deze cijfers ook inactieve schepen kunnen omvatten en dat enkele van de nieuwste schepen wellicht niet zijn meegeteld. Ondanks het feit dat de meeste passagiersveerponten en dagtochtschepen (die samen goed zijn voor 76% van alle passagiersschepen) in de vorige eeuw zijn gebouwd, zijn er sinds de eeuwwisseling veel nieuwe riviercruiseschepen bijgekomen. In 2024 lag het aantal nieuwgebouwde riviercruiseschepen nog steeds onder het niveau van voor de coronacrisis

 

AFBEELDING 12: INGEBRUIKNAME VAN PASSAGIERSSCHEPEN IN DE RIJNVLOOT IN DE LOOP DER TIJD (AANTAL BINNENVAARTSCHEPEN)


Bronnen: IVR en analyse van de CCR
Ter informatie: van één riviercruiseschip en zes dagtochtschepen is het bouwjaar niet bekend. De database van de IVR bevat actieve schepen, maar ook enkele inactieve schepen, met name schepen die lang geleden in gebruik werden genomen.