7. PASSAGIERSVAART

• In 2022 bedroeg het aantal actieve riviercruiseschepen in Europa 410 schepen, wat neerkomt op 60.600 bedden (in vergelijking met 407 actieve schepen in 2021 met 59.750 bedden). De bouw van nieuwe riviercruiseschepen zat eigenlijk nog steeds in het slop, ten dele door inflatoire tendensen.
 
• Sinds het begin van het gewapende conflict tussen Rusland en Oekraïne is er sprake van een nieuwe ontwikkeling, waardoor er een grotere vraag is naar hotelcapaciteit voor de opvang van oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne. Als gevolg daarvan worden sommige schepen buiten het hoogseizoen gebruikt als drijvende hotels, soms permanent of parallel aan hun bedrijfsactiviteiten als riviercruiseschepen.
 
• Al met al kan 2022 worden beschouwd als een jaar van herstel voor de activiteiten van de riviercruiseschepen op de Rijn, de Donau en de Moezel, zoals blijkt uit de positieve cijfers met betrekking tot het aantal cruiseschepen dat sluizen passeert, de vraag naar riviercruises en de bezettingsgraad van riviercruiseschepen.

RIVIERCRUISEVLOOT⁴⁵

• De actieve riviercruisevloot in Europa⁴⁶ maakt meer dan 40% uit van de wereldwijde vloot van riviercruiseschepen. In de EU concentreert deze vloot zich voornamelijk op Centraal-Europese waterwegen⁴⁷ (nagenoeg 75% van de totale riviercruisevloot in de EU). In 2022 bedroeg het aantal actieve riviercruiseschepen in Europa 410 schepen, met in totaal 60.600 bedden (in vergelijking met 407 actieve schepen in 2021 met 59.750 bedden).
• Hoewel de Covid-19-pandemie op een gegeven moment het einde naderde, bleef het aantal nieuwe riviercruiseschepen in 2022 nog op een laag peil steken. Het jaar werd gekenmerkt door inflatie, waardoor het ook duurder werd om schepen te bouwen en dit wierp een obstakel op voor de bouw van nieuwe schepen.
• Sinds het begin van het gewapende conflict tussen Rusland en Oekraïne kan een nieuwe ontwikkeling worden waargenomen. Er is namelijk een toegenomen vraag naar hotelkamers voor oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne. Daarnaast speelt het stijgende aantal asielzoekers in Europa eveneens een rol. Als gevolg hiervan worden sommige schepen buiten het toeristisch seizoen als drijvende hotels gebruikt en tijdens het seizoen als riviercruiseschip. Sommige schepen, in het bijzonder de oudste (meer dan vijftig jaar oud), zijn permanent veranderd in drijvende hotels en zullen waarschijnlijk niet meer als riviercruiseschip dienen. Dit gold in 2022 voor zes schepen, die dan ook uit de statistiek voor de riviercruisevloot van 2022 zijn gehaald. Begin 2023 – buiten het toeristische seizoen – werden zestien schepen als drijvend hotel ingezet.

 

AFBEELDING 1: AANTAL RIVIERCRUISESCHEPEN IN DE EU PER VAARGEBIED (2004 – 2023) *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2023)
* 2023: op basis van de orderportefeuille in mei 2023, waarvan er thans 16 worden gebruikt als drijvend hotel.
 
• In het seizoen 2022 werden vijf nieuwe schepen gebouwd (ten opzichte van negen in 2021), waarvan twee in 2021 waren besteld, maar vertraging opliepen. De neerwaartse trend in de orders voor nieuwe schepen zal zich vermoedelijk in 2023 voortzetten, aangezien de oplevering van slechts vier nieuwe schepen gepland staat.

 

AFBEELDING 2: NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN VOOR DE EUROPESE MARKT 2004-2023 *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2023)
* 2023: op basis van de orderportefeuille in mei 2023
 
• In 2022 waren de vijf nieuwe schepen goed voor een extra capaciteit van 980 bedden (ten opzichte van 1.615 bedden in 2021) op de riviercruisemarkt in Europa.

 

AFBEELDING 3: NIEUWE CAPACITEITEN IN DE CRUISEVAART VAN 2020-2023 PER VAARGEBIED (AANTAL BEDDEN) *


Bron: A. Hader (mei 2023), The River Cruise Fleet Handbook (mei 2023)
* R-M-D= Rijn/Main/Main-Donaukanaal/Donau. 2023: op basis van de orderportefeuille in mei 2023.
 
• Na een afname tussen 2014 en 2018 vertoont het gemiddelde aantal bedden in nieuwe cruiseschepen thans weer een aanhoudende stijgende lijn. In 2022 kan de aanzienlijke stijging van het gemiddelde aantal bedden worden verklaard door de komst op de markt van de A-ROSA SENA, die een capaciteit van 280 bedden heeft.

  

AFBEELDING 4: GEMIDDELD AANTAL BEDDEN OP NIEUWE RIVIERCRUISESCHEPEN IN EUROPA PER BOUWJAAR *


Bron: A. Hader, The River Cruise Fleet Handbook (mei 2023)
* Cijfer voor 2023 is een raming
 
 

VRAAG NAAR RIVERCRUISES

• Het jaar 2022 laat zien dat de riviercruisesector de weg van het herstel is ingeslagen, met cijfers voor het aantal passages die vergelijkbaar zijn, of soms hoger, dan vóór de pandemie. Ook het aantal passagiers dat riviercruises maakt en de bezettingsgraad van schepen volgen een stijgende lijn.
• Als men de Duitse markt onder de loep neemt, blijkt dat het aantal passagiers dat in Duitsland in 2022 een cruise boekte met +75,0% gestegen is, hetgeen neerkomt op afgerond 319.977 passagiers. Dit ligt echter nog steeds -40,8% onder het aantal passagiers dat in 2019 werd geregistreerd (541.133 passagiers).⁴⁸
• De cijfers voor de jaarlijkse passages van riviercruiseschepen op de Donau, Rijn en Moezel laten een krachtig herstel zien in 2022, in vergelijking met 2021. Wat het aantal passages betreft, lag de activiteit op de Boven-Donau (bij de Oostenrijks-Duitse grens) en de Moezel respectievelijk 5% en 1% boven de niveaus van vóór de Covid-pandemie, in 2019. Op de Rijn lag de activiteit van riviercruises echter nog steeds 6,5% onder het niveau van 2019.
• De bezettingsgraad van de riviercruiseschepen die de sluizen passeren geeft in belangrijke mate aan in hoeverre de riviercruisesector zich heeft hersteld. Voor het jaar 2022 meldde de sector al met al nog steeds een lagere bezettingsgraad dan vóór de pandemie. Deze indicator toont echter positieve ontwikkelingen, zoals blijkt uit de gegevens voor de riviercruisesector op de Donau (zie het volgende kader – focus op de bezettingsgraad in de riviercruisesector).

 

AFBEELDINGEN 5, 6 EN 7: JAARLIJKS AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN OP DE DONAU, RIJN EN MOEZEL *






Bronnen: Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat en de Moezelcommissie
* Rijn = Bovenrijn (sluis bij Iffezheim). Donau = Boven-Donau bij de Duits-Oostenrijkse grens (sluis bij Jochenstein). Moezel = sluis bij Koblenz.
 
• Voor twee gedeelten van de Donau (Boven- en Midden-Donau) zijn de gegevens voor het aantal passages en passagiers beschikbaar vanaf 2015. Dankzij dit geografische onderscheid kan worden beoordeeld hoe intensief de riviercruisevaart is op deze verschillende gedeelten van de Donau. Uit de analyse blijkt dat de activiteit het grootst is op de Boven-Donau. Op de Midden-Donau ten zuiden van Boedapest vonden minder cruises plaats dan op de gedeelten van de Donau stroomopwaarts van Boedapest.

  

AFBEELDINGEN 8, 9 EN 10: ONTWIKKELING VAN HET AANTAL PASSAGES VAN CRUISESCHEPEN EN AANTAL PASSAGIERS PER GEDEELTE VAN DE DONAU EN GEMIDDELD AANTAL PASSAGIERS PER SCHIP *






Bron: Donaucommissie
* Boven-Donau DE-AT = Oostenrijks-Duitse grens (sluis bij Jochenstein). Boven-Donau SK-HU = Slowaaks-Hongaarse grens (sluis bij Gabčíkovo). Midden-Donau HU-HR-RS = Hongaars-Kroatisch-Servische grens (grensovergang bij Mohács in Zuid-Hongarije).
 
• Van de rivierhavens aan de Sava en Kupa vindt het meeste vervoer van passagiers plaats in de haven van Belgrado in Servië. Sinds 2015 is het aantal riviercruisepassagiers dat in de haven van Belgrado (passagiersterminal) werd geregistreerd gestaag gestegen, van 60.000 passagiers in 2015 naar 104.000 in 2019. Dit komt overeen met de positieve ontwikkeling van riviercruises op de Donau. Zo maken de meeste cruiseschepen die Belgrado aandoen, deel uit van cruises over de Donau die aanleggen in de belangrijkste Oost-Europese hoofdsteden.
• Net als in andere gebieden had ook hier de passagiersvaart te lijden onder de Covid-pandemie. In Belgrado werden in 2020 in de haven slechts 561 passagiers geteld, ten opzichte van 19.000 in 2021. In 2022 liep het aantal passagiers op tot 55.069, wat nog altijd aanzienlijk minder is dan het niveau vóór de pandemie (103.523), maar wat ook een gunstig teken is dat wijst op herstel. Bovendien opende Servië begin mei 2023 de nieuwe passagiersterminal in Sremska Mitrivica aan de Sava en staat de opening van nog een passagiersterminal in Šabac dit jaar op stapel. Dit zal de ontwikkeling van de passagiersvaart in de regio ongetwijfeld stimuleren. Daar staat tegenover dat de vaaromstandigheden op de waterwegen nog steeds een verdere ontwikkeling van de passagiersvaart in dit gebied in de weg staan.⁴⁹

 
FOCUS OP DE BEZETTINGSGRAAD IN DE RIVIERCRUISESECTOR

• Met behulp van een analyse van de bezettingsgraad van een vloot kan inzichtelijk worden gemaakt hoe de verhouding tussen vraag en aanbod zich door de jaren heen ontwikkelt.
• De bezettingsgraad van riviercruiseschepen op de Boven-Donau kan worden berekend op basis van gegevens van de Waterweg- en scheepvaartautoriteit van de Duitse Bondsstaat voor riviercruiseschepen op de Donau die de sluis bij Jochenstein passeren (Duits-Oostenrijkse grens).

 

AFBEELDING 11: BEZETTINGSGRAAD VAN RIVIERCRUISESCHEPEN OP DE DONAU (%) *


* Bij de sluis bij Jochenstein (Duits-Oostenrijkse grens)
Bezettingsgraad = verhouding tussen het aantal passagiers en de passagierscapaciteit
 
• Deze afbeelding illustreert hoe de riviercruisesector op de Donau zich herstelt. Als men de cijfers van 2022 met die van 2019 vergelijkt, kan in 2022 zelfs een inhaalbeweging voor de bezettingsgraad worden waargenomen. Hoewel dergelijke gegevens niet beschikbaar waren voor de Rijn en Moezel, mag men ervan uitgaan dat de vraag naar riviercruises waarschijnlijk zal toenemen, hetgeen in verschillende bronnen te lezen valt.⁵⁰ Dit zal ongetwijfeld een positief effect hebben op de bezettingsgraad.

 
 

LEEFTIJDSSTRUCTUUR VAN PASSAGIERSSCHEPEN IN DE RIJNVLOOT

• Voor de passagiersvloot wordt een onderscheid gemaakt tussen passagiersveerponten, riviercruiseschepen en passagiersschepen voor dagexcursies. De volgende afbeelding biedt het best beschikbare overzicht van de huidige vloot en hoe deze vloot zich in de afgelopen jaren ontwikkeld heeft. Het is echter mogelijk dat deze cijfers ook een aantal schepen bevat die thans niet meer actief zijn en dat enkele van de nieuwste schepen niet zijn meegerekend. De meeste passagiersveerponten en dagtochtschepen zijn in de vorige eeuw gebouwd. Sinds de eeuwwisseling werden er vooral veel nieuwe riviercruiseschepen gebouwd.

 

AFBEELDING 12: INGEBRUIKNAME VAN PASSAGIERSSCHEPEN IN DE RIJNVLOOT IN DE LOOP DER TIJD (AANTAL BINNENVAARTSCHEPEN)


Bronnen: IVR, analyse van de CCR
Ter informatie: van twee riviercruiseschepen en twintig dagtochtschepen is het bouwjaar niet bekend. De database van de IVR bevat actieve schepen, maar ook enkele inactieve schepen, met name schepen die lang geleden in gebruik werden genomen.